DIÖH

DIÖH praep. (acc.)

1. przez: Ȧn wi wawer yns diöh ȧ zyta fulk diöhdrengja? ‘I jak się przeciśniemy przez taki tłum?’

2. po, przez: Diöh dy śtrösa fu Wymysoü zȧjn diöh jün hefa füśjyn rymganga. ‘Po ulicach Wilamowic chodziło przez lata wielu badaczy.’

3. przez (jakiś czas itp.): Diöhȧ ganca zumer bej’h wȧg. ‘Przez całe lato mnie nie ma.’; Diöh dy jyśty hełwt fu jyr prezentacyj śłüf’ȧ, ȧ diöh dy ander hełwt kund’ȧ’s ny bygrȧjfa, ym wos ging’s. ‘Przez pierwszą połowę jej prezentacji spał, a przez drugą połowę nie mógł pojąć, o co chodziło.’

4. za pomocą czegoś, przez coś: Dy oüta zȧjn gyrjyt / gyrüt diöh dy benzyn. ‘Auta są wprawiane w ruch za pomocą benzyny.’; Yhy łjy mih wymysiöeryś ny nok diöhs cühühja, oder oü diöhs kuza. ‘Uczę się wilamowskiego nie tylko przez słuchanie, lecz także przez mówienie.’

5. dzięki czemuś, z powodu czegoś: Wjyr kunda ny kuma diöhs gywiter. ‘Nie mogliśmy przyjść z powodu burzy.’

DIÖH funkcjonuje też jako przedrostek rozdzielny (diöh-), nadający czasownikom różne znaczenia. Przede wszystkim przedrostek diöh- oznacza przedostanie się przez coś: diöhfłisa ‘przeciec’, diöhłön ‘przepuścić’; spowodować powstanie otworu/otworów lub przebicie czegoś: diöhbrȧhja ‘przełamać, przebić’, diöhbüjyn ‘przewiercić’, diöhgejn ‘rozedrzeć podeszwy’ (ale też: ‘uciec’) albo – rzadziej – przerobienie czego: diöhgrowa ‘przekopać (ziemię)’.

Obok DIÖH występuje również ȧdiöh. Jako przyimek występuje właściwie w jednym znaczeniu – zbliżonym do znaczenia 3. DIÖH: Yh bej dyham ȧ ganca tag ȧdiöh. ‘Jestem w domu przez cały dzień.’ Najczęściej ȧdiöh- funkcjonuje jako przedrostek czasownikowy, mający znaczenie przemieszczania się, przedostawania się przez coś i dalszy ruch w tym kierunku, por. np. ȧdiöhgejn ‘przechodzić obok (i iść dalej)’, ȧdiöhfłigja ‘przelecieć obok lub przez coś (i lecieć dalej)’ itp.