HON₁

HON₁ v. (imp. sg. HO, pl. HOT; part. perf. GYHOT + hon)

praesens	sg.	pl.
1. p.	HO	HON
2. p.	HÖST	HOT
3. p.	HÖT	HON

praeteritum	sg.	pl.
1. p.	HOT	HOTA
2. p.	HOTST	HOT
3. p.	HOT	HOTA

coniunctivus II	sg.	pl.
1. p.	HET	HETA
2. p.	HETST	HET
3. p.	HET	HETA

1. mieć (posiadać), mieć (do dyspozycji), dysponować: Wos hösty diöt? ‘Co tam masz?’; Hösty giełd by djyr? ‘Masz przy sobie pieniądze?’; Wjyr hon śun kȧ cȧjt, wjyr müsa śun gejn. ‘Nie mamy już czasu, musimy już iść’; Hösty wos cy tün? To fyrym zycty dö ȧn mahsty nist ny? ‘Masz co robić? To dlaczego tu siedzisz i nic nie robisz?’; Yta hower wymysiöeryś. ‘Teraz mamy (lekcję) wilamowskiego.’; Yhy ho nist ȧtkȧn. ‘Nie mam nic przeciwko.’

2. mieć, odczuwać: Yhy ho düśt. ‘Mam pragnienie. / Chcę pić.’; Hösty i strah gyhot? ‘Czy się kiedykolwiek bałeś?’; Yhy ho ȧ grusa drük. ‘Mam wysokie ciśnienie.’

3. czasownik posiłkowy, używany do tworzenia czasu przeszłego dokonanego (perfectum), czasu zaprzeszłego (plusquamperfectum) oraz tryb przypuszczający II (coniunctivus II): Yhy hot dos zandśłös zu łang gymaht, ȧ nöhta kom dar śpicbüw ȧn’ȧ höt’s cynistgymaht! ‘Tak długo robiłem ten zamek z piasku, a potem przyszedł ten łobuz i go zburzył!’; Het yh dos derzȧnk andyśt gymaht, wje’h yt zȧjn y ȧm andyn płoc / üt. ‘Gdybym to wówczas zrobił inaczej, byłbym teraz w innym miejscu.’

Forma HET była kiedyś używana jako forma trybu przypuszczającego czasownika HON w znaczeniu 1. i 2., por.: S’ej zełda ȧ kjyh, do zy ny het ȧn tüm. ‘Rzadko zdarza się kościół, który nie miałby wieży.’ – teraz forma HET używana jest wyłącznie do tworzenia trybu przypuszczającego II (coniunctivus II). Powyższy przykład we współczesnym języku wilamowskim brzmiałby: S’ej zełda / hjyta ȧ kjyh, do / wo zy ny wje hon ȧn tüm.

Z ZIH używa się czasownika hon zih, oznaczającego ‘dziać się’: Wos höt zih dö? ‘Co się tu dzieje?’ – lub ‘starać się, dbać’ (z YM₁): Ejs ej yta krank, dy djefst zih ȧbysła hon ymys. ‘Ona jest teraz chora, mógłbyś / mogłabyś o nią trochę zadbać.’ – lub ‘mieć się, miewać się’: Wi hösty dih? – Yh ho mih güt, ȧn dü? ‘Jak się masz? – Mam się dobrze, a ty?’

Zob. też: → FREJWUŁ HON, → GAN HON, → OHON, → RȦHT HON, → STRAH HON