ŚPICNOMA

ŚPICNOMA s. m. (pl. ŚPICNOMA)

przydomek: Dy ełdsta wymysiöejer śpicnoma, wo zy byśtenik zȧjn ym broüh, dos ej der Gjymbak ȧn der Doüć-Frana. ‘Najstarsze wilamowskie przydomki, które wciąż są w użyciu, to Gjymbak i Doüć-Frana.’

CIEKAWOSTKA: w Wilamowicach od wieków funkcjonuje rozbudowany system przydomków, niezbędny do odróżniania poszczególnych rodzin czy osób. Wiele imion i nazwisk w Wilamowicach się powtarzało o wiele częściej niż obecnie, trudno więc było znaleźć np. Jana Foxa czy Józefa Nowaka bez podania jego przydomka – takich osób byłoby w Wilamowicach wiele. Zwyczajowo w komunikacji w miasteczku używano imienia i przydomka, były to podstawowe środki identyfikacji danej osoby, zob. → DER, → HȦSA, → ŚRȦJWA ZIH. Nazwisko było wykorzystywane głównie w komunikacji urzędowej, chyba że było tożsame z przydomkiem, co się również zdarzało (np. Zejma). Przydomki są dziedziczone po matce lub ojcu, a czasem również przyjmowane po żonie lub mężu.

Źródłem przydomków najczęściej są imiona (np. Pejtela od Pejter ‘Piotr’, Mjyra-Winca od Mjyra ‘Kazimierz’ i Winca ‘Wincenty’), rzeczowniki pospolite lub przymiotniki (np. fum Dökter < → DÖKTER, Śnȧjder < → ŚNȦJDER, Płaćnik < płacz, Głüha < głuchy). Warto nadmienić, że przydomki wilamowskie mają zarówno źródłosłów germański (por. np. Fröst < → FRÖST ‘mróz’), słowiański (np. Głüha < głuchy, Priöeriöek < prorok), jak i mieszany (np. Baranła < baran + suf. -ła; możliwe, że przydomek Pütriöek pochodzi od → PUTER ‘masło’ + suf. -ok).

Przydomki mogły się składać z jednego (np. Lüft, Pejtela, Płaćnik), z dwóch (Hȧla-Frana, Mjyra-Winca), z trzech (Jüza-Mjeta-Jüza), z czterech (Hȧla-Frana-Jȧśkja-Nüśa), lub nawet z pięciu członów (Hȧla-Frana-Jȧśkja-Hȧla-Staha). Przydomki wieloczłonowe składają się zazwyczaj z imion przodków, z reguły dziadków czy rodziców, ale zdarzało się, że członami takich przydomków były też imiona innych krewnych. Takie „łańcuchy” nierzadko ulegały skróceniu. Zdarzały się również złożenia składające się nie tylko z imion. por. np. Puś-Pejter od → PUŚ ‘las’ i Pejter ‘Piotr’.

Przydomki często łączą się z przyimkiem → FU: fum Dökter (dosł. ‘od lekarza / doktora’) – oraz → CY: Zy hisa c’ync cym Pejter. ‘Nazywali nas (dosł. ‘u nas’) «u Piotra» (dosł. ‘do Piotra’)’. O kimś, kto się nazywa Hȧla-Frana-Mjyra można powiedzieć: Har hȧs Frana / Zȧj noma ej Frana. Har ej fum Hȧla-Frana / har śtomt fun Hȧla-Franyśa, ȧ śrȧjwt zih Rosner. ‘On ma na imię Franciszek / Jego imię to Franciszek. On jest od Hȧla-Franka / On pochodzi od Hȧla-Franków (tj. z rodziny Hȧla-Franków), a ma na nazwisko (dosł. ‘pisze się’) Rosner.’

O odmianie części przydomków można przeczytać w haśle → FAMILYJ.

Zob. też: → NOMA