Słownik
| Hasło po polsku | Hasło po wilamowsku | Wyjaśnienie/definicja, odmiany, przykłady | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ładny, piękny, ładnie, dobrze, pięknie | ŚEJN₁ | ŚEJN₁ adj., adv. (ŚYNER, ŚYNST-) 1. ładny, piękny: Hoter ȧ zyty śejny hyt! ‘Macie tak piękny dom!’; Dü wjydst wo ȧmöł śyner! ‘Jesteś coraz piękniejsza / piękniejszy!’ 2. ładnie, dobrze, pięknie: Fiöewer hojer uf Malediwa? Wi śejn! ‘Jedziemy w tym roku na Malediwy? Jak pięknie / Ale dobrze!’ |
||||||||||||||||||||||||
| ładować, załadować | ŁODA | ŁODA v. (imp. sg. ŁOD, pl. ŁOT; part. perf. GYŁODA + hon)
1. (za)ładować: Hjy uf dy cigln uf dy triöewer cy łoda – dü wyst śun zöfuł zuwizu ny kyna fjyn! ‘Przestań już ładować cegłę na taczkę – i tak już tylu nie dasz rady przewieźć!’ 2. (za)ładować (strzelbę): Har höt zȧj byhs śun s’ander möł (uf)gyłoda ȧna wiöe cym śus byrȧt. ‘Załadować już swoją strzelbę po raz drugi i był gotów do strzału.’ 3. ładować (baterię): Mȧj kamela wył ny łoda, s’wyt zih hon yhta hejngybröht. ‘Moja komórka się nie ładuje, coś się pewnie zepsuło.’ Por. też: ȧjłoda ‘zaprosić, zapraszać’, runderłoda ‘zładować (z wozu); pobrać, ściągnąć (plik)’. Zob. też → UFŁODA |
||||||||||||||||||||||||
| łagodny, szczodry, hojny | MYŁD | MYŁD adj. 1. łagodny: Yhy kon nist śiöefys ny asa, kiöef mer ȧ kebab myter myłda züs. ‘Nie mogę jeść nic ostrego, kup mi kebaba z sosem łagodnym.’ 2. szczodry, hojny: Ȧ fyrym bysty uf ȧmöł ȧzu myłd? ‘A czemu jesteś nagle taki hojny?’ |
||||||||||||||||||||||||
| łajdak, nicpoń | LÜMP / LUMP | LÜMP / LUMP s. m. (pl. LÜMPA / LUMPA) łajdak, nicpoń: Miöehysmöł, wen ej ȧ füsbolśpejł, cypłiöeśjyn dy lumpa dy gancy śtot. ‘Nieraz, kiedy jest mecz piłki nożnej, łajdaki niszczą całe miasto.’ |
||||||||||||||||||||||||
| łajno, gnój, obornik | MEJST | MEJST s. m., sg. tant. łajno, gnój, obornik: S’ogyhoüny groz fur mȧśin weła dy kyngln ny asa, s’toüg nok ufȧ mejst. ‘Trawy skoszonej przez kosiarkę króliki nie chcą jeść, ona się nadaje tylko na gnój.’ |
||||||||||||||||||||||||
| łąka | WEJZ | WEJZ s. f. (pl. WEJZA, dim. WEJZŁA) łąka: Ufer wejz zoh yh ȧ ganc had fun hefadła ‘Na łące widziałem / widziałam całe stado pasikoników.’ |
||||||||||||||||||||||||
| łamać | BRȦH(J)A |
BRȦH(J)A v. (imp. sg. BREJH / BRȦH, pl. BRȦHT; part. perf. GYBROHA + hon)
łamać: Yhy ho ȧ füs je woh gybroha. ‘Złapałem / -am nogę w tamtym tygodniu.’; Dy brihnikja płacła bryht mȧ łȧjht yr hand. ‘Kruche ciastka łatwo łamie się w ręce.’ Por. też: cybrȧh(j)a ‘połamać’, obrȧh(j)a ‘ułamać, odłamać; nadłamać’, roüsbrȧh(j)a ‘wybuchnąć (o wojnie)’.
|
||||||||||||||||||||||||
| ława, ławka | BANK₁ |
BANK₁ s. f. (pl. BENK, dim. BȦNKLA) ława, ławka: Ny zec dih uf dy benk ym park, bo zy zȧjn fryś gymöłt. ‘Nie siadaj na ławkach w parku, bo są świeżo pomalowane.’
|
||||||||||||||||||||||||
| łazienka | BODŚTUW |
BODŚTUW s. f. (pl. BODŚTUWA, dim. BODŚTEJWŁA) łazienka: Wifuł köst ȧ śtuw myter bodśtuw? ‘Ile kosztuje pokój z łazienką?’
|
||||||||||||||||||||||||
| łeb | ŚADUŁ | ŚADUŁ s. m. (pl. ŚADUŁN, dim. ŚADEŁA) 1. łeb (głowa zwierzęcia): Der küśaduł ej grus ȧn śwjer – har kon wȧnn bocy dresik oba zugiöe fjycik kilo. ‘Krowia głowa jest duża i ciężka – może ważyć do trzydziestu lub nawet do czterdziestu kilo.’ 2. łeb (głowa człowieka): Gej öbaht, do dy der dan duła śaduł ny cyśłyst! ‘Uważaj, żebyś nie rozwalił sobie tego głupiego łba!’; Der Mjyra ej oder güt! Dar höt ȧn śaduł ȧn gyłderan! ‘Ale Kazek jest dobry! Taki łeb to złoto! (dosł. ‘Ten ma złoty łeb’)!’ Zob. też: → HIÖET |
||||||||||||||||||||||||
| łódź, statek | ŚEJF | ŚEJF s. m. (pl. ŚYF, dim. ŚYFŁA) łódź, statek: Yta gyt’s śun bałd kȧ pariöewca mej ny, ok’ȧ fjet myt andyn śyf rym. ‘Teraz nie ma już prawie statków parowych, pływa się innymi statkami.’ |
||||||||||||||||||||||||
| łokieć | EŁBÖGA | EŁBÖGA s. m. (pl. EŁBÖGA, dim. EŁBEJGŁA) łokieć: Ny łe dy ełböga ufȧ tejś! ‘Nie kładź łokci na stole!’ |
||||||||||||||||||||||||
| łopata, szufla, szpadel, sztychówka | ŚOÜFUŁ | ŚOÜFUŁ s. f. (pl. ŚOÜFUŁN, dim. ŚOÜFEŁA) łopata, szufla, szpadel, sztychówka: Mȧj ȧdum ej yta ȧ wjyt ȧ güter, oder wi’ȧ dö kom, kund’ȧ ȧni ȧ śoüfuł ny hałda. ‘Mój zięć jest teraz dobrym gospodarzem, ale gdy tu przyszedł, nawet sztychówki / szpadla nie umiał trzymać.’ |
||||||||||||||||||||||||
| łóżko, pierzyna | BET |
BET s. n. (pl. BET, dat. pl. BETA, dim. BETŁA) 1. łóżko: Yhy gej śun ys bet, bo’h wył mih oüsśłöfa. ‘Idę już do łóżka, bo chcę się wyspać.’ 2. pierzyna: Dy besta (cüdek)bet hon ynwik fadyn. ‘Najlepsze pierzyny mają w środku pierze.’ Zob. też: → CÜDEKBET
|
||||||||||||||||||||||||
| łuk, obłąk, łuk | BÖGA |
BÖGA s. m. (pl. BÖGA, dim. BEJGŁA) 1. łuk, obłąk: Der möłer zoh łang cü yn böga fu jyn wympyta. ‘Malarz długo przyglądał się łukom jej brwi.’ 2. łuk (rodzaj broni): Fjym derfynda fum püwer śusa dy drowa fun böga. ‘Przed wynalezieniem prochu żołnierze strzelali z łuków.’
|
||||||||||||||||||||||||
| łydka | RÖG | RÖG s. f. (pl. RÖGA) łydka: Yhy ho mer gestyn dy rög gyrökt, yta tüt’s mer wej wi der śynder. ‘Skręciłem sobie wczoraj łydkę, teraz boli mnie jak cholera.’ |
||||||||||||||||||||||||
| łysy | KOŁ | KOŁ adj. łysy: Wen yh bej śun ganc koł, wa’h śun ny müsa gejn cym fryzjer. ‘Kiedy będę całkiem łysy, nie będę już musiał iść do fryzjera.’ Por. też: koł wada ‘łysieć’. |
||||||||||||||||||||||||
| łyżka | ŁEFUŁ | ŁEFUŁ s. m. (pl. ŁEFUŁN, dim. ŁEFEŁA) łyżka: Drȧj ȧhynder ȧn ȧfjyr / Ho ȧ hytła uny tjyr / Yh wył asa, hot ny fejł / Ho ȧ łefuł uny śtejł. ‘Trzy do tyłu i do przodu / Mam domek bez drzwi / Chcę jeść, ale nie miałem/nie miałam wiele / Mam łyżkę bez trzonka.’ (fragment piosenki Wi wer gingja uf dy friöed); Mȧ kon zih zugiöe y ȧm łefeła woser dertrynkja. ‘Można utonąć nawet w łyżeczce wody.’ Zob. też: KYHŁEFUŁ |
||||||||||||||||||||||||
| łyżwy | ŚŁYTŚÜ | ŚŁYTŚÜ s. m. (pl. ŚŁYTŚÜ / ŚŁYTŚÜJA) łyżwy: Myta śłytśü ys’s beser ufum ȧjspłon rymcyfiöen, owi ufum gyfrüna tȧjh. ‘Na łyżwach lepiej jeździć na lodowisku niż po zamarzniętym stawie.’ Zob. też: → ŚÜ |