Słownik

YHY pron.

ja (zaimek osobowy): Yhy ho mih ȧzu cyat, do’h ho kȧ kroft uf nist mej ny. ‘Tak się napracowałem / napracowałam, że nie mam już na nic sił.’; Yhy – dü / Myłnyś kü / Dułer yzuł / Dos byst dü! ‘Ja – ty / Krowa młynarza / Głupi osioł / To jesteś ty!’ (wyliczanka); Mejh dynkt’s, do’s wyt rȧnn. ‘Wydaje mi się, że będzie padać.’; Zy hon mer ȧni ȧmöł ny gyhułfa! ‘Oni / one ani razu mi nie pomogli / nie pomogły!’

OPUŁ s. m. (pl. EPUŁN, dim. APEŁA)

jabłko: S’kuma müma ȧna fetyn / Brengja’m kyndła nysła, epułn. ‘Przychodzą ciotki i wujkowie / Przynoszą dzieciątku orzeszki, jabłka.’; Skiöe! Bysty nö ym gyweł? To breng mer źe ȧ kilo epułn, bo’h wył ȧn epułpłoc baka, ȧn yh ho kȧna ny. ‘Cześć! Jesteś jeszcze w sklepie? To przywieź mi kilo jabłek, bo chcę upiec szarlotkę, a żadnych nie mam.’

BJER s. f. (pl. BJEN / BJER, dim. BJELA)

jagoda: Gejsty myt mer bjer ufcykłoün? ‘Idziesz ze mną zbierać jagody?’

ȦLA s. n. (pl. ȦLA)

1. jajeczko: Mün wawer müsa ȧ piöer ȧla yn cwypułśołn koha, do zy rut wada. ‘Jutro będziemy musieli ugotować kilka jajeczek w łupinach z cebuli, żeby się stały czerwone (ceglasto-brązowe).’

2. purchawka: Wen mȧ cyknjyt ȧ ȧla, to riöehyt’s. ‘Gdy się rozgniata purchawkę, ta dymi.’

Zob. też: → E

FANKÜH s. m. (pl. FANKÜHA, dim. FANKÜHŁA)

jajecznica: Dy śüsterpap ej bykant oüz «wymysiöejer fanküh». ‘Śusterpop jest znany jako «jajecznica po wilamowsku».’

Zob. też: → FANKÜHPŁACŁA, → MOŁFANKÜH, → PŁOC₂

MOŁFANKÜH s. m. (pl. MOŁFANKÜHA)

jajecznica: Ufȧ mügjaasa as yh gan mołfanküh oba kanapkja. ‘Na śniadanie chętnie jem jajecznicę lub kanapki.’

Zob. też: → FANKÜH

E s. n. (pl. ȦJYN, dim. ȦLA)

jajko, jajo: S’e byśtejt fum gała, fum wȧjsa ȧna fur śoł. ‘Jajko składa się z żółtka, białka i skorupki.’

Por. też: s’hjety e ‘jajko na twardo’, s’wȧhy e ‘jajko na miękko’, s’gykohty e ‘jajko gotowane’, s’gyrejsty e ‘jajko sadzone’, s’gały ‘żółtko’, s’wȧjsy ‘białko’.

WI WEN conj.

jak gdyby, jakby: Ȧ ziöet’s grod zu, wi wen dos dy gywynłiksty zah ufer wełt wje zȧjn. ‘Powiedział to tak, jak gdyby to była najzwyklejsza rzecz na świecie.’; Har łog ȧzu, wi wen’ȧ wje rün. ‘On leżał tak, jakby odpoczywał.’

OWI conj.

1. jak (przy porównaniu): Har hüht’er cü owi ȧ bycoüyter. ‘Słuchał jej jak zaczarowany.’; Ejs wiöe unśyłik owi ȧ łamła. ‘Ona była niewinna jak baranek.’

2. (z OÜ) jak też, jak również: Dos bihła kon’ȧ online, owi oü y ynzum gyweł yr mytułśtot kiöefa. ‘Tę książkę można kupić online, jak również w naszym sklepie na śródmieściu.’; Ufer mas wün dy birgjyn owi oü dy fertretyn fur regjyran. ‘Na nabożeństwie byli mieszkańcy miasta, jak też przedstawiciele władz.’

3. niż, od (porównanie): S’ej beser cy śtarwa, owi y dam rest cy ława! ‘Lepiej umrzeć, niż żyć w tym więzieniu!’; Gywys wiöe’s nawet ȧ gryser łangśłöferyn owi yhy. ‘Ona była pewnie nawet większym śpiochem ode mnie.’

Zob. też: → WI

WI₁ conj.

1. jak (przy porównaniu): Dü byst ȧzu huh wi mȧj brüder. ‘Jesteś tak wysoki / wysoka jak mój brat.’; Wen’s hoüt ȧzu łjeft wi gestyn, ołys wyt zȧjn yr öernung. ‘Jeśli dziś wszystko odbędzie się tak jak wczoraj, wszystko będzie w porządku.’; Yhy wył mih ȧzu güt mytum rȧhyn oüskena wi ejs. ‘Chcę się tak dobrze znać na matematyce jak ona.’

2. jak (wprowadza zdanie podrzędne): Ziöe mer, wi dü wjest dos maha. ‘Powiedz mi, jak ty byś to zrobił / zrobiła.’; Nimyd wöst ny, wi dy bateryj cy fertoüśa. ‘Nikt nie wiedział, jak wymienić baterię.’

3. niż, od (porównanie): Dü byst füt ełder wi yhy! ‘Przecież jesteś starszy / starsza ode mnie!’; Hoüt ging’s yns beser wi gestyn, ȧn mün wyt’s yns gejn beser wi hoüt. ‘Dziś poszło nam lepiej niż wczoraj, a jutro pójdzie nam lepiej niż dzisiaj.’

4. (z OÜ) a także, jak również: Dy Doüća, wi oü dy Pöła wün yn Wymysiöejyn nökwyn. ‘Niemcy, jak również Polacy, byli sąsiadami Wilamowian.’; Dos wjytynbihła ej roüsgan oüz bihła, wi oü oüz ȧ elektronićnikjy publikacyj. ‘Ten słownik został wydany w postaci książki, a także publikacji elektronicznej.’

Por. też: oü…, wi... ‘zarówno..., jak i’: Dy wymysiöejer błözmüzik wiöe cyzomagymaht ym toüzyt ahthundyt niöencikjer jür fum Pȧlk-Jüza (Fox). Dos ej oder ȧ nygynoüy cȧjt, bo oü ejer – wi śpyter – istnjȧta y Wymysoü ander nygyformȧlizjyta grüpa. ‘Orkiestra dęta została założona w Wilamowicach w 1890 r. przez Józefa Foxa. To nie jest jednak dokładny czas, bo zarówno wcześniej – jak i później – istniały w Wilamowicach inne nieformalne grupy.’

WI₂ adv.

1. jak (pytające): Dos wiöe – wi zo’h’üh dos ziöen? – der wyndeliksty cüfoł y mem ława. ‘To był – jak mam wam / panu / pani / państwu to powiedzieć? – najdziwniejszy przypadek w moim życiu.’; Wi hȧsty? ‘Jak masz na imię?’; Wi tif zo’h s’łöh uf dy zoüł growa? ‘Jak głęboki powinienem / powinnam wykopać otwór na słup?

2. jak (sposobu, stopnia): Wi śejn! ‘Jak pięknie / ładnie / dobrze!’; Dü byst śejn, wi inda. ‘Jesteś piękny / piękna, jak zawsze.’

3. jak, jaki: Wi wiöe dy cȧjt gestyn? ‘Jaka była wczoraj pogoda?’; Dü wȧst, wi’ȧ ej. ‘Wiesz, jaki on jest.’; Yhy ho śun fergasa, wi ynzer puś śejn ej! ‘Zapomniałem / Zapomniałam już, jaki / jak piękny jest nasz las!’

OÜZ₂ praep. (nom.)

1. jako: Yh kom ufs trof oüz der jyśty. ‘Przyszedłem na spotkanie jako pierwszy.’; Mȧj müter at oüz śiłeryn – ȧ dȧjny? ‘Moja matka pracuje jako nauczycielka – a twoja?’; Dy Doüća śtełta dy Wymysiöejyn für oüz Doüćy, ȧn dy Pöła – oüz Pöła, ȧ füt zȧjn zy bocy hoüt gybłejn Wymysiöejyn. ‘Niemcy przedstawiali Wilamowian jako Niemców, a Polacy – jako Polaków, a jednak aż do teraz pozostali oni Wilamowianami.’

2. za (dziecka): Oüz kynd ho’h mih gyłjyt wyspułn. ‘Jako dziecko nauczyłem się gwizdania.’

3. w ramach, jako: Jok di woh ferkiöefwer ołys cwe möł wyłwer oüz promocyj. ‘Tylko w tym tygodniu sprzedajemy wszystko dwa razy taniej w ramach promocji.’

FAŁDAJAK s. f. (pl. FAŁDAJAKA)

jakła, krótka kacabajka (element stroju wilamowskiego): Yhy ho ny gan, wen dy mȧkja triöen günkja cym wymysiöejer ociwerik, zej kyna füt fałdajaka ocin ‘Nie lubię, kiedy dziewczyny noszą kurtki do stroju wilamowskiego, mogą przecież ubrać jakły.

JÜMYT s. m. (pl. JÜMYTA)

jarmark, targ: Hefa Wymysiöejeryna koüfta jyśter myłihzaha ȧn zy ferkoüfta zy ufum jümyt ufer Bejł. ‘Wiele Wilamowianek kupowało dawniej produkty mleczne i sprzedawało je na targu w Białej.’

Zob. też: → KJYMYS, → MIÖEK

ŁIHT adj.

jasny (np. pomieszczenie): Di śtuw gyfełt mer, zy ej zjyr łiht. ‘Ten pokój mi się podoba, jest bardzo jasny.’

HINŁANIÖEL s. m. (pl. HINŁANȦLN)

jastrząb: Der hinłaniöel ej ȧ roübföguł. ‘Jastrząb to drapieżny ptak.’

EDIKJY s. n. (adj. występujący w funkcji s.)

jaszczurka: Wen dy wyst fanga ȧ edikjys, kon’s zen ciöel owafa. ‘Jeśli złapiesz jaszczurkę, ona może odrzucić swój ogon.’

JȦŁOWJEC s. m. (pl. JȦŁOWCA)

jałowiec: Fum jȧłowjec kon’ȧ zoft maha. ‘Z jałowca można robić sok.’

RȦJTA v. (imp. sg. RȦJT, pl. RȦJT; part. perf. GYRYTA + zȧjn)

jechać konno: Nöm andyn wełtkrig fergryfa zih dy drowa ufnander śun ny gyryta. ‘Po II wojnie światowej nie przeprowadzano już ataków kawaleryjskich.’

Czasownik RȦJTA często bywa używany w połączeniu z czasownikiem KUMA₁: Diöt fum hejwuł kymt mȧj Jȧśü śun gyryta, ryta. ‘Tam z górki jedzie mój Jasiu konno.’ (fragment piosenki Diöt fum hejwuł)

FIÖEN v. (imp. sg. FIÖE, pl. FIÖET; part. perf. GYFIÖEN + zȧjn)

1. jechać: Fjesty uf dy Byłc? Wysty mih myt djyr mytnama? ‘Jedziesz do Bielska? Weźmiesz mnie ze sobą?’; Yh gydenk dos śun ny, wen yh ho imanda s’łecty möł gyzan fiöen myt ȧm wiöen. ‘Nie pamiętam już, kiedy po raz ostatni widziałem / widziałam, jak ktoś jedzie wozem.’; Konsty ny fiöen ufum / mytum rod? ‘Nie umiesz / nie możesz jeździć na rowerze?’; Zej kuma gyfiöen. ‘Oni nadjeżdżają.’

2. lecieć (o statkach powietrznych lub kosmicznych): Zejh jok, s’fjet ȧ eroplan. ‘Popatrz, leci samolot.’; Yhy wje ny fiöen mytum eroplan, bo’h ho strah fur hej. ‘Nie poleciałabym / Nie poleciałabym samolotem, bo mam lęk wysokości.’

3. płynąć (o statkach nawodnych i podwodnych): Ufum woser fiöen dy śyf rym. ‘Po wodzie pływają łodzie.’

GAŚT s. f. (pl. GAŚTA, dim. GAŚTŁA)

jęczmień: Fu gaśt broüt mȧ bjyr, oder oü maht’ȧ föner kȧfy. ‘Z jęczmienia warzy się piwo, ale też robi się z niego kawę.’

HOWER s. m. (pl. HAWYN)

jęczmień: Hower asa dy łoüt ȧn frasa dy fihjyn. ‘Owies jedzą ludzie i zwierzęta.’

ȦLF num. (ord. ȦLFT-, s. ȦLFER)

jedenaście, 11: Yhy ga der ȧlf płacła, byt śejn. ‘Daję ci 11 ciasteczek, proszę bardzo.’; Ym cwetoüzyt ȧlfer jür wiöd s’jyśty bihła yr hoütnikja wymysiöeryśa ortografyj gydrökt. ‘W roku 2011 wydrukowano pierwszą książkę we współczesnej wilamowskiej ortografii.’

ȦNCIK adj.

1. jedyny: S’ȧncikjy, wo mer błȧ, wiöe’s cy hiöera. ‘Jedyne, co mi zostało, to czekać.’; Dy ȧncikjy ahtekikjy śoün yr gymȧn Wymysoü höt zih y Wymysdiöf derhałda. ‘Jedyna ośmiokątna stodoła w gminie Wilamowice zachowała się w Starej Wsi.’

Por. też: bisȧncik ‘jedyny’, ȧncik ȧn bisȧncik ‘jeden jedyny’.

ASA₂ s. n., sg. tant.

jedzenie, posiłek: S’woser ej ynwik y idum asa. ‘Woda jest w każdym jedzeniu.’; Ym supermiöek kiöefsty ȧj ołerhand asa. ‘W supermarkecie kupisz jedzenie wszelkiego rodzaju.’

Zob. też: →MÜGJAASA, → MYTAGASA, → ÖWYTASA

ZȦJ pron.

1. jego, jej, swój (zaimek dzierżawczy): Der Tołer-Jüza höt gymaht zȧj ȧgja ufśrȧjwasystem, zȧj gytyhta cy śrȧjwa. ‘Józef Gara (fum Tołer) stworzył swój własny system zapisu, żeby pisać wiersze.’; Dy łoüt zocta błimła ufum kjyhüf y Wymysoü śun fjym krig: zy bröhta gykoüfty błimła, oba hota zy zȧjna – ȧna zy zocta zy. ‘Na cmentarzu w Wilamowicach sadzono kwiaty już przed wojną: przynoszono kupne kwiaty albo własne – i je sadzono.’; Zy priöebjyta’ȧ cy ejwerryda, oder’ȧ wöst zȧjs. ‘Oni próbowali / One próbowały go namówić, ale on wiedział swoje.’; Ejs ziöet yhta śtyłnik cy zer müter. ‘Ona coś cicho powiedziała do swojej matki.’; Har yst grod hućjałefeła s’jyśty möł y zem ława. ‘On właśnie je małże po raz pierwszy w [swoim] życiu.’; Dy śmyt, dos ej fum śmejd, dos hytła zȧjs. ‘Kuźnia, to jest (należąca do) kowala, ta jego chałupka.’

2. (tylko w formie pron.) mąż (m.) lub żona (f.): S’Bȧśü fü myt zȧjnum uf Tjykȧj. ‘Barbara pojechała ze swoim (mężem) do Turcji.’

Mimo że przed rzeczownikiem (tj. w funkcji przydawki) używa się przede wszystkim formy krótszej (adj.), dłuższa forma (pron.) również może wystąpić w tej pozycji, szczególnie kiedy chce się podkreślić zaimek dzierżawczy: Di hyt ej zȧjs, bo zy gyhüt inda y zȧjna ełdyn. ‘Ten dom jest jego / jej, bo zawsze należał do jego / jej rodziców.’ – por. Di hyt gyhüt y zen ełdyn. ‘Ten dom należał do jego / jej rodziców.’ Poza tym formy dłuższe (pron.) są rzadko używane. Tradycyjnie występują one w roli orzeczenia imiennego, jednak gdy odnoszą się do ludzi, na ogół oddają rodzaj przypisany osobie (zob. znaczenie 2.), o której mowa. Gdy zaś odnoszą się do zwierząt czy przedmiotów, używa się na ogół formy ZȦJS (por. Di hyt ej zȧjs [...] wyżej) – nawet jeśli mowa o liczbie mnogiej.

W znaczeniu ‘swoje’ forma ZȦJS z rzadka może wystąpić nawet wtedy, gdy nadawca zwraca się do adresata wypowiedzi w drugiej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej (sg. / pl. 2 p.): Łö dos cökela, dos ej ny dȧjs, dü höst śun zȧjs ufgasa. ‘Zostaw tego cukierka, nie jest twój, zjadłeś już swoje.’

HIRYŚ s. m. (pl. HIRYŚA)

jeleń: Wi’h fü mytum cug, zoh yh ȧn hiryś uf ȧr wejz bym puś śtejn. ‘Gdy jechałem pociągiem, widziałem jelenia stojącego na łące przy lesie.’

DIÖEM s. m. (pl. DJEM, dim. DJEMŁA)

jelito: Nör lekcyj fur biologyj wȧs yh śun, wun ej der gröwy diöem, ȧ wun ej der engjy. ‘Po lekcji biologii wiem już, gdzie jest jelito grube, a gdzie cienkie.’

ASA₁ v. (imp. sg. EJS / AS, pl. AST; part. perf. (GY)GASA + hon)

jeść: Ejsźe, wȧł s’asa nö ej wiöem! ‘Jedz, póki jedzenie jest jeszcze ciepłe!’; Yhy as drȧj möł ym tag. ‘Jem trzy razy dziennie.’ Wos ysty ym łiwsta? ‘Co najbardziej lubisz jeść?’

Por. też: zih oasa ‘najeść się do syta’.

FRASA v. (imp. sg. FREJS / FRAS, pl. FRAST; part. perf. GYFRASA + hon)

1. (z)jeść (o zwierzętach): Mȧj hund fryst nist ny, fylȧjht ej’ȧ krank? ‘Mój pies nic nie je, może jest chory?’

2. (wulg.) (ze)żreć (o ludziach): Wos frysty zu wi ȧ śwȧjn? Fjy dih uf! ‘Czemu żresz jak świnia? Zachowuj się!’

3. (z)niszczyć (o mrozie, molach): Yhy mü mer dy fłancła ym gatła cüdekja, bo zyst fryst zy der fröst. ‘Muszę przykryć rośliny w ogródku, bo inaczej zniszczy je mróz.’; Dy myłma frasa ołys, wo ej fu wuł. ‘Mole niszczą wszystko, co jest z wełny.’

4. (u)gryźć (o komarach itp.): Gestyn hot yh ȧ küca jemuł, to frösa mih dy mykja ȧzu, do’h müst ejer gejn yn ham. ‘Wczoraj miałem krótki rękaw, to komary tak mnie pogryzły, że musiałem wcześniej iść do domu.’

Zob. też: → UFFRASA

HJEWYST s. m. (pl. HJEWYSTA)

jesień: Ym hjewyst wada dy błytyn ufa biöema gał, rut ȧn dunkułgał. ‘Jesienią liście na drzewach stają się żółte, czerwone i pomarańczowe.’

NÖ₂ part.

1. jeszcze: S’fłȧś ej nö ru, łö’s nö koha. ‘Mięso jest jeszcze surowe, zostaw je, aby się jeszcze gotowało.’; Zy wyt byśtymt nö kuma. ‘Ona na pewno jeszcze przyjdzie.’;

2. jeszcze, już (niewielka ilość, o czymś, co się kończy): To hoter yta jok nö di ȧny tohter? ‘To ma pani teraz już tylko tę jedną córkę?’; Hösty nö fynf minüta cy kuza? ‘Masz jeszcze pięć minut, żeby porozmawiać?’

3. jeszcze (używane z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym): S’fłȧś djef nö łengjer koha, bo’s ej nö cy hjet. ‘Mięso powinno się jeszcze dłużej gotować, bo jest jeszcze za twarde.’; Har kuzt güt wymysiöeryś, oder dü kuzt nö beser! ‘On dobrze mówi po wilamowsku, ale ty mówisz jeszcze lepiej!’

Por. też: nö ny ‘jeszcze nie’: Bysty nö ny byrȧt? ‘Jeszcze nie jesteś gotowy / gotowa?’; nö ȧmöł ‘raz jeszcze, jeszcze raz’: Güt Pejtela, konsty nö ȧmöł fum hejwuł rofiöen mytum śłytła ȧn wer kuma gryht yn ham cyryk. ‘Dobrze Piotrku, możesz jeszcze raz zjechać z górki na sankach / ślizgach i od razu wracamy do domu.’

CUNG s. f. (pl. CYNG, dim. CYNGŁA)

język (organ): Ny ci dy cung roüs, bo’s ej ny śejn. ‘Nie pokazuj języka, bo to nieładne.’

Por. też: imanda (acc.) fjy dy cung cin ‘ciągnąć kogoś za język’: Har wułd’ȧ fjy dy cung cy zjyr ny cin, bo s’gyhüt zih füt ȧzu ny cü. ‘Nie chciał go za bardzo ciągnąć za język, bo tak nie należało (nie wypadało).’

Zob. też: → ŚPRÖH

ŚPRÖH s. f. (pl. ŚPRÖHA, dim. ŚPRYHŁA)

język (mowa): Yhy ken hefa śpröha, oder dy wymysiöeryśy ej mer ym nyndsta. ‘Znam wiele języków, ale język wilamowski jest mi najbliższy.’; Dü müst dos y ȧr bygrȧjfłikjer śpröh roüsłen, zyst wyt dos nimyd ny ferśtejn. ‘Musisz wyjaśnić to w bardziej zrozumiałym języku, inaczej nikt tego nie pojmie.’

Zob. też: → CUNG

KYNDERŚPRÖH s. f. (pl. KYNDERŚPRÖHA)

język dziecięcy: Dy wymysiöeryśy śpröh – ȧzu wi idy łanikjy śpröh ufer wełt – höt jyr ȧgja rȧjhjy kynderśpröh. ‘Język wilamowski – podobnie jak każdy żywy język na świecie – ma swój własny bogaty język dziecięcy.’

Przykłady wyrazów należących do języka dziecięcego: cica ‘ssać, cyckać’, s’ćiśju ‘konik, koń’, s’ćjućju ‘piesek, pies’, ćjüla ‘sikać’, s’ćjüla ‘siusiak’, ćjüpa ‘siadać’, hȧjti (hȧjci) gejn ‘iść na spacer’, heći-peći ‘hokus-pokus’, s’küśjü ‘kotek’, lüla ‘lulać (spać, leżeć w łóżku)’, nyna ‘nynać, drzemać, spać, leżeć w łóżku’, s’mȧźi ‘świnka, świnia’, s’miźi ‘kot’, dy müc ‘krówka, krowa’, s’müźjü ‘krówka, krowa’, papa ‘papać, jeść’, dy papinkja ‘(pl. tant.) smakołyki’, püpa ‘robić kupę’, pyfa ‘spać’.

Zob. też: → ŚPRÖH

BRYMABJER s. f. (pl. BRYMA, dim. BRYMABJELA)

jeżyna, ostrężyna, ostrężnica: S’wühs ym fȧld ȧ śtroüh fun bryma. ‘W polu rósł krzak jeżyn.’

JÜPKA s. f. (pl. JÜPKJA)

jupka (element stroju wilamowskiego): Dy jyśta jüpkja zȧjn ȧdśtanda ym toüzyt noünhundyter jür, oder dy Wymysiöejeryna hon zih ȧzu ȧjgywönt zy cy triöen, do zy zȧjn śun ufgynuma wi dy ełdsta zaha. ‘Pierwsze jupki pojawiły się w 1900 r., ale Wilamowianki tak się do nich przyzwyczaiły, że dziś jupki funkcjonują na równi z najstarszymi elementami stroju.’

MÜN adv.

jutro: Mün ho’h ürlop, yh wa śun mej kȧ telefon fur at ny ufnama. ‘Jutro mam urlop, nie będę już odbierał telefonów służbowych.’

ŚUN adv., part.

już: Bysty śun dyham? ‘Jesteś już w domu?’; Kymsty? – Śun! ‘Idziesz? – Już!’; Wen wer wułda mytum kuza, wiöe’ȧ śun füt. ‘Gdy chcieliśmy z nim porozmawiać, już go nie było.’; Ej ołys byrȧt? – Śun! ‘Czy wszystko jest gotowe? – Już!’

MEJ adv.

już, więcej (w połączeniu z zaprzeczeniem): Yhy wył dos śun mej ny tün. ‘Nie chcę już tego robić.’; Yta hyłft śun kȧ medycin mej ny. ‘Teraz nie pomaga / nie pomoże już żadne lekarstwo.’; S’łecty möł ho’h men pülarys ufum tejś gyzan, ȧ yta kon yh’ȧ mej ny fynda. ‘Po raz ostatni widziałem mój portfel na stole, a teraz już nie mogę go znaleźć.’

JYPŁA s. n. (pl. JYPŁA)

koszula-jypła (element stroju wilamowskiego): Jypła ej s’jypła, oder dy łotsum mü zȧjn śejn oüsgynyt do s’gancy güt oüsśoüt. ‘Jypła jypłą, ale to «łotsum» (‘fragment z haftem’) musi być ładnie wyhaftowany, żeby całość wyglądała dobrze.’