Słownik

FOŁ₃ s. n. (pl. FOŁN, dim. FOŁIHŁA)

pułapka: Har wyt ȧłȧn y mȧj foł nȧjfoła! ‘On sam wpadnie do mojej pułapki!’

Por. też: s’moüzfoł ‘łapka na myszy’,

PYSK s. m. (pl. PYSKJA)

1. pysk zwierzęcia: Der hund śtakt ȧ pysk y dy śtroüh nȧj, ȧn diöt wiöe ȧ ejgl ȧn der bjydoka höt zih gyśtoha. ‘Pies wsadził pysk w krzaki, a tam siedział jeż i biedak się ukłuł.’

2. (pojorat. / pogard.) twarz człowieka: Yhy bej ȧzu śwah, do wen yh yn ham wa kuma, wa’h gryhta foła ufȧ pysk. ‘Jestem tak zmęczony, że jak tylko przyjdę do domu, to zaraz padnę na pysk.’ – ten wyraz jest mniej wulgarny niż w języku polskim.

FREN v. (imp. sg. FRE, pl. FRET; part. perf. GYFRET + hon)

pytać: Yh wełd’üh fren, op jyr mer ny kynt hyłfa. ‘Chciałbym pana / panią spytać, czy nie mógłby mi pan / nie mogłaby mi pani pomóc.’; Zej höt’ȧ śun zöfuł möł gyfret, ȧ har ziöet nist ny cyryk. ‘Ona go już tyle razy pytała, a on nic nie odpowiada.’

COŁA v. (imp. sg. COŁ, pl. COŁT; part. perf. GYCOŁT + hon)

płacić: Wifuł cołsty fjyr di śtuw? ‘Ile płacisz za ten pokój?’

GRENN v. (imp. sg. GRȦJN, pl. GRȦJNT; part. perf. GYGRYN + hon)

płakać: Ny grȧjnt, kyndyn, ny grȧjnt. ‘Nie płaczcie, dzieci, nie płaczcie.’; Yh ho gygryn, yh wa ny grynn / Yh wa śun nymer łöstik zȧjn. ‘Płakałam, nie będę [już] płakać / Nie będę już nigdy radosna.’

MANTUŁ s. m. (pl. MANTUŁN)

płaszcz: Yhy wułd ufȧ Üral nama ȧ dyna mantuł, yhy het ym jyśta cug derfrün. ‘Chciałem / Chciałam zabrać na Ural cienki płaszcz, zamarzłbym / zamarzłabym w pierwszym pociągu.’

Por. też: der rȧnmantuł ‘płaszcz przeciwdeszczowy’.

COÜN s. m. (pl. CIÖEN, dim. CIÖENŁA)

płot: Dy nökwyn śteła’a ȧn noüa coün uf. ‘Sąsiedzi budują nowy płot.’

ŁȦJMYT s. f., sg. tant.

1. płótno (głównie lniane): Jyśter fün dy Wymysiöejyn myter łȧjmyt uf Win, Grac, ȧn zugiöe uf Pȧri ȧn London. ‘Dawniej Wilamowianie jeździli z lnianym płótnem do Wiednia, Grazu, a nawet do Paryża i Londynu.’

2. ekran projekcyjny (rozwijany): Ufa konferencyja wȧjza dy profesiöen jyr prezentȧcyja ufer łȧjmyt. ‘Na konferencjach profesorzy wyświetlają prezentacje na ekranie.’

PŁOÜC s. f. (pl. (rzad.) PŁOÜCA, dim. PŁOÜCŁA)

1. płuco, płuca: Ȧ zyty łöft ej zjyr güt uf dy płoüc. ‘Takie powietrze jest bardzo dobre na płuca.’

2. znak serca, kier (w kartach): Der kyng-płoüc dos ej ȧ ogyzany kiöet. ‘Król kier to mocna karta.’

UWAGA: W odróżnieniu od języka polskiego, w którym wyraz płuca najczęściej używany jest w liczbie mnogiej, o ile mowa o parze płuc, o tyle w języku wilamowskim liczba mnoga tego wyrazu jest właściwie nieużywana.

FŁÜG / FŁUG s. m. (pl. FŁIG, dim. FŁIGŁA)

pług: Wen dy jest mytum fłüg, ȧdśtejn dy fühja. ‘Kiedy orzesz pługiem, powstają bruzdy.’

ŚYFA v. (imp. sg. ŚYF, pl. ŚYFT; part. perf. GYŚYFT + hon / zȧjn)

płynąć / pływać okrętem, statkiem: Ȧh, wen yh wje kyna śyfa, to wje’h błȧjn ȧ kapitan fu ȧm grusa śejf. ‘Ach, gdybym umiał pływać (statkiem), to bym został kapitanem dużego statku.’

DVD-PŁACŁA s. n. (pl. DVD-PŁACŁA)

płyta DVD: Yhy ho ȧn zyta laptop, wu’ȧ kon kȧ CD- ȧn DVD-płacła ny śpejła – cy dam müswer ekstra ȧn hesaśpejłer kiöefa. ‘Mam taki laptop, gdzie nie można odtwarzać płyt CD i DVD – musimy do tego specjalnie kupić odtwarzacz zewnętrzny.’

Zob. też: → PŁACŁA

FAH adj.

płytki: Ȧ decydjyt ȧ fłus nejwercywota, wen’ȧ wyt fynda, wun s’woser ej fah. ‘Zdecydował przejść rzekę w bród, gdy znajdzie [miejsce], gdzie woda jest płytka.’

ŚWYMA v. (imp. sg. ŚWYM, pl. ŚWYMT; part. perf. GYŚWUMA + zȧjn / hon)

pływać, (po)płynąć: Ym kołda woser śwymt zih beser owi yr zyta wiöema züp wi y miöehja basena. ‘W zimnej wodzie lepiej się pływa niż w takiej ciepłej zupie jak w niektórych basenach.’

Jeśli czasownika ŚWYMA używa się w znaczeniu zmiany miejsca, np. Ejs ej ejwyn fłus gyśwuma. ‘Ona przepłynęła rzekę.’, łączy się on tylko z czasownikiem posiłkowym zȧjn. Jeśli zaś mowa o samym procesie pływania, możliwe jest użycie zarówno zȧjn, jak i hon: Jyśter ej’ȧ / höt’ȧ gan gyśwuma, oder yta gejt’ȧ koüm ufȧ basen. ‘Dawniej często pływał, ale teraz ledwo chodzi na basen.’

Por. też: śwyma wi dy akys ‘bardzo źle pływać / płynąć (dosł. ‘pływać / płynąć jak siekiera’)’: Gej ny, wu’s tif ej: yhy wȧs, wi dy śwymst. – No wi? – Wi dy akys! ‘Nie chodź tam, gdzie jest głęboko: wiem, jak pływasz. – No jak? – Jak siekiera!’