Słownik

TYGRYS s. m. (pl. TYGRYSA)

tygrys: Dy tygrysa dos zȧjn zjyr grusy, śtrimikjy koca. ‘Tygrysy to bardzo wielkie, pasiaste koty.’

ZÖFUŁ₁ / ZYFUŁ pron.

tyle, tak dużo: Kuztźe yhta nö, der kynt nok zöfuł? ‘Powiedzcie / Niech pan(i) powie coś jeszcze, tylko tyle umiecie / pan(i) umie?’; Har höt zöfuł jür wi yhy. ‘On ma tyle lat, co ja.’; Zyfuł ej gynüg. ‘Tyle wystarczy.’; Breng zöfuł śtiln, wi dy konst – im mejer, y dam beser. ‘Przynieś tyle krzeseł, ile będziesz mógł / mogła – im więcej, tym lepiej.’; Yhy het ju gyfiöen ys gyweł, oder yh kuzt mytum Kȧśka ȧn ejs hot mer gyziöet, do’s diöt wiöe ȧ zöfuł łoüt, ȧ zyta fulk, do’h błȧ y dyham. ‘Pojechałbym / Pojechałabym do sklepu, ale rozmawiałem / rozmawiałam z Kasią i powiedziała mi, że tam było tyle ludzi, taki tłum, że zostałem / zostałam w domu.’

Forma ZYFUŁ jest rzadko używana.

OK / JOK / NOK conj., part.

tylko, jedynie: Wer kuzta dyham ok wymysiöeryś, wi mȧj ełdyn nö ławta. ‘Mówiliśmy w domu tylko po wilamowsku, kiedy moi rodzice jeszcze żyli.’; Yhy wȧs nok, do dy Wymysiöejyn köma fum mjer. ‘Wiem tylko, że Wilamowianie przybyli znad morza.’; Giełd jok regjyt dy gancy wełt. ‘Jedynie pieniądz rządzi światem.’ (fragment pieśni Giełd jok regjyt dy gancy wełt)

Każda z trzech form może wystąpić w dowolnym kontekście. Można jednak zauważyć pewne tendencje w użyciu: najczęstszą formą jest OK, a najrzadszą – NOK. Bezpośrednio po → NY najczęściej występuje NOK, rzadziej JOK i prawie nigdy OK: Har ziöet ny nok / ny jok dos, oder oü jes. ‘On powiedział nie tylko to, lecz także tamto.’

DOS MÖŁ adv.

tym razem: Dos möł bühwer śun ȧn ehta küha, ȧ ny wi’s jes möł wiöe... ‘Tym razem upiekliśmy już prawdziwą bułkę, a nie jak tamtego razu...’

DERWȦJŁ₁ adv.

tymczasem, w międzyczasie: Yhy ging ys gyweł roüs uf fynf minüta, ȧn derwȧjł ej der kurjer kuma, ȧn ȧzu śtot mȧj pakła cy krigja, krigt yh awizo. ‘Wyszedłem do sklepu na pięć minut, a tymczasem przyszedł kurier, więc zamiast dostać paczkę, dostałem awizo.’

TOÜZYT num. (ord. TOÜZYT-, s. TOÜZYTER)

tysiąc, 1000: Y Wymysoü wönn ejwer drȧj toüzyt łoüt. ‘W Wilamowicach mieszka ponad trzy tysiące ludzi.’; Y ynzer löteryj śpejłt ider toüzyty bilet oüs. ‘W naszej loterii wygrywa co tysięczny bilet.’

ÖEŚ s. m. (pl. AŚ, dim. AŚŁA)

tyłek, dupa: Höt’s zih jyn yn aś ejwerdryt fu dam ołum giełd, oba wi? ‘Czy im się tam w dupach poprzewracało z tych całych pieniędzy, czy jak?’; Dank śejn, dü höst mer ȧ öeś gyret! ‘Dzięki, uratowałeś mi tyłek!’; Zy oła hon mer ym öeś. ‘Oni wszyscy mają mnie w dupie.’

Por. też: der hyndyśty ‘pupa, tyłek’: Zy oły füła ufȧ hyndyśta. ‘Oni wszyscy spadli na tyłek.’

FULK s. n. (pl. FELKJYN)

1. tłum, mnóstwo ludzi: S’wiöe ȧ zyta fulk ym gyweł ym łecta zynwyt, do’ȧ ging ny ȧjkiöefa. ‘Był taki tłum w sklepie w zeszłą sobotę, że nie zrobił zakupów.’; Yhy gej njynt ny, wu ej fulk. ‘Nie chodzę nigdzie, gdzie jest tłum.’

2. lud: Dy Wymysiöejyn zȧjn ym toüzyt cwehundyt fumfcikjer jür fum öwyt, dos hȧst, fu Doüćłand oder Flamand uf Pöłn gykuma. Dos wiöe ȧ fulk, dos zih myt fȧldat byśeftikt höt. ‘Wilamowianie przybyli do Polski w 1250 roku z Niemiec lub Flamandii. Był to lud, który zajmował się rolnictwem.’ (JG 2004)

Por. też: s’(łands)fulkrȧhyn ‘spis ludności’, s’klinfulk ‘mniejszość (narodowa lub etniczna)’.

FETY s. n. (adj. występujący w funkcji s.)

tłuszcz: Fetys cym rejsa hower ind gynüg, ołys ej ym gyweł, wo dy wyłst ȧn wo dy ny wyłst: śmolc, ołylȧ ył, margaryn ȧn puter – myt ȧna uny laktoz. ‘Tłuszczu do smażenia mamy zawsze pod dostatkiem, wszystko jest w sklepie, co tylko chcesz (dosł. czego chcesz i czego nie chcesz): smalec, wszelkiego rodzaju oleje, margaryna i masło – z laktozą i bez.’; Ȧłȧn dos fłȧś wje’h nö asa, oder dos gancy fety, dos ej fjyr mejh cy fejł. ‘Samo mięso jeszcze bym zjadł / zjadła, ale cały ten tłuszcz to jest dla mnie za wiele.’

Czasami używana jest nieodmienna forma fetys: myt fetys ‘z tłuszczem’.

Por. też: fet ‘tłusty’, rzadziej używane w znaczeniu ‘otyły’.