Słownik

HYNGJYN v. (imp. sg. HYNGJER, pl. HYNGJYT; part. perf. GYHUNGYT + hon)

być głodnym, głodować: Dü höst ȧ dah ejwum hiöet, bysty fryś ȧn dy hyngjyst ny – wos fałt der nö? ‘Masz dach nad głową, jesteś zdrowy i nie głodujesz – czego ci jeszcze brakuje?’

UWAGA: s’hyngjyt mih oraz yhy hyngjer oznaczają to samo (‘jestem głodny/-na, chcę jeść, umieram z głodu).

Por. też: ferhyngjyn ‘(z)ginąć z głodu’.

ŁȦD ZȦJN v. (imp. sg. – , pl. – ; part. perf. ŁȦD GYWAST + zȧjn)

1. być komuś przykro: S’ej mer łȧd, do mȧj kyndyn ny kyna wymysiöeryś kuza. ‘Przykro mi, że moje dzieci nie umieją mówić po wilamowsku.’

2. być komuś tęskno: Fjesty uf Win uf ȧ jür? Wyt’s der ny łȧd zȧjn hynder den gyśpona y Wymysoü? ‘Wyjeżdżasz na rok do Wiednia? Nie będziesz tęsknić za swoimi przyjaciółmi w Wilamowicach?’

3. być komuś żal, szkoda: Mȧj brüder höt ȧ füs gybroha, s’ej mer łȧd ymȧ. ‘Mój brat złamał nogę, żal mi go.’

Por. też: s’łȧd ‘smutek, żal, cierpienie, tęsknota’, łȧd ‘żal, smutno, boleśnie, tęskno, przykro’.

AMSA v. (imp. sg. AMS, pl. AMST; part. perf. GYAMST + hon)

być podobnym, przypominać: Ej dos ȧ tohter föner? Di bow amst ganc uf zy. ‘Czy to jest jej córka? Ta kobieta całkiem ją przypomina.’; Oły wosertropułn amsa ju ufnander / ȧnander, ȧn zy zȧjn füt oły ferśidnik. ‘Wszystkie krople są do siebie podobne, a wszystkie się jednak różnią.’; Dy noüa oüta amsa yn ałda śun ny cy zjyr. ‘Nowe samochody już nie za bardzo przypominają starych.’

Często łączy się z → UF + acc., czasem z → Y + dat.

RYND₁ s. f. (pl. RYNDA, dim. RYNDŁA)

kora: Ny rȧjs dy rynd fun biöema o, by dy bykjyct zy ȧzu. ‘Nie zrywaj drzewom kory, bo robisz im tak krzywdę.’

RYND₂ s. n. (pl. RYNDYN)

bydło (wół, krowa itp.): Dy ryndyn wün jyśter y idum diöf hefa, ȧ yta zełda wen zit mȧ jynt ȧ kiła. ‘Bydła było dawniej dużo w każdej wsi, a teraz rzadko kiedy ujrzysz gdzieś krówkę.’

2. (pogard.) bydło, bydlę (w przenośni o ludziach) Łoüty, hüht cü, wo’s zih höt, ȧ ny gejt byfür wi zyty ryndyn. Di tjyr ej cügyśłosa! ‘Ludzie, słuchajcie, co się dzieje, a nie idźcie do przodu jak bydlęta. Te drzwi są zamknięte!’

Por. też: ryndera ‘krowi, wołowy’

ÖKS s. m. (pl. ÖKSA, dim. YHSŁA)

1. byk, wół: Yhy hiłd jyśter fjyr ki ȧn cwej öksa, oder wen zih ȧner uf mih fergrȧf, do hot yh śun gynüg. ‘Trzymałam kiedyś cztery krowy i dwa byki, ale jak jeden się na mnie rzucił, to już miałam dość.’

2. obraźliwie o mężczyźnie: Yhy ziöet y mem kłopa, do’ȧ zo śtył zyca, oder dar ołdy öks wułd mer ny gyhühja, do yta mü’ȧ dos oüstrynkja, wo’ȧ höt’um ȧjgybroüt. ‘Powiedziałam mężowi, żeby siedział cicho, ale ten stary byk nie chciał mnie słuchać i teraz musi wypić to, co sobie sam nawarzył.’

Zob. też: → KÜ

JERAN s. f. (pl. JERANA)

błąd, pomyłka: S’ej gywys ȧ jeran yr rȧhnan. ‘To pewnie pomyłka w obliczeniach.’

JERAN jest mniejszym błędem / pomyłką niż → FAŁER.

Zob. też: → JERA ZIH

FAŁER s. n. (pl. FAŁYN)

1. błąd: Y dem tekst hösty drȧj gramatyśy fałyn. ‘W swoim tekście masz trzy błędy gramatyczne.’

2. wada, niedostatek: Ider menć höt zȧj fałyn. ‘Każdy człowiek ma swoje wady.’

Por. też: fałerhoftik ‘wadliwy’, s’hacfałer ‘wada serca’.

Zob. też: → JERAN

BŁOGOSŁAWJȦN v. (imp. sg. BŁOGOSŁAWJȦ, pl. BŁOGOSŁAWJȦT; part. perf. GYBŁOGOSŁAWJȦT + hon)

błogosławić: Dy kolendnikja błogosławjȧn oły hoüzłoüt myta śejna wjytyn. ‘Kolędnicy błogosławią wszystkich domowników dobrymi słowami.’

Zob. też: → ZȦNN

GLANCA v. (imp. sg. GLANC, pl. GLANCT; part. perf. GYGLANCT + hon)

błyszczeć: Dy pobütkja müsa glanca / Do zy beser kyna tanca. ‘Półbuty muszą się błyszczeć / Żeby lepiej mogły tańczyć.’ (fragment piosenki Wymysiöejer śejny mȧkja); Dy śtam glanca zu śejn ym humuł. ‘Gwiazdy tak pięknie błyszczą na niebie.’

Por. też: der glanc ‘blask’.