Słownik

KRIGJA v. (imp. sg. KRIG, pl. KRIGT; part. perf. GYKRIGT + hon)

1. dosta(wa)ć, otrzym(yw)ać: Hojer ho’h gykrigt zöfuł gyśenkja, do’h bej yt ȧ rȧjher menć! ‘W tym roku dostałem tyle prezentów, że jestem teraz bogaty!’

2. sięgnąć, sięgać: Kyndsty mer hyłfa? Yhy kon dos ny krigja, ȧ dü byst hyhjer fön mer. ‘Mógłbyś mi pomóc? Nie mogę tego sięgnąć, a ty jesteś ode mnie wyższy.’

3. zdoby(wa)ć (np. miejsce): Wejder krigtwer ȧ andyn płoc. ‘Znów zdobyliśmy drugie miejsce.’

4. dosta(wa)ć (np. chorobę), zachorować na coś: Har krigt ȧ śłag ys hac ȧn’ȧ śtiörw. ‘Dostał zawału i zmarł.’; Har krigt ȧ krawys, do operjyta zy’ȧ ȧn dy operȧcyj ej güt oüsganga. ‘On dostał raka, więc go operowano i operacja przebiegła dobrze.’

5. oberwać, zosta(wa)ć uderzonym: Gük ȧ krigt piöer möł ys gyzyht, ȧ go’ȧ ny cyryk. ‘Mimo że dostał kilka razy w twarz, nie oddał im.’

6. zosta(wa)ć opanowanym (np. przez strach): Zej krigt ȧn strah ȧn zy kund zih ny rjyn. ‘Przestraszyła się i nie mogła się ruszyć.’

CÜTREJT s. m. (pl. CÜTRYT)

dostęp: Jyr hot kȧn cütrejt cy dam tȧl fum arhiwum. ‘Nie ma pan / pani dostępu do tej części archiwum.’

GYBATA ZȦJN v. (imp. sg. BEJ GYBATA, pl. ZȦJT GYBATA; part. perf. GYBATA GYWAST + zȧjn)

(dosł. być proszonym) formuła grzecznościowa przy zaproszeniu lub uprzejmej prośbie: Zȧjt śejn gybata uf ynzer friöed! ‘Bardzo serdecznie zapraszamy na nasze wesele!’; Zȧjt gybata, ny hot frejwuł / Do wer oüh śtejn undum gejwuł. ‘Bardzo prosimy, nie gniewajcie się / Że wam stoimy pod szczytem domu.’ (fragment piosenki Zȧjt gybata, ny hot frejwuł); Łiwer Hjer Profesiöer, zȧjt śejn gybata, śrȧjwt mer dy nöt fur lekcyj «Gyśiht fur pönyśa literatür» yn USOS ȧj bocym end woh, ȧzu do’h kon gejn cyr öebron. Hacagan grisa – der Piöel fum Ćiöe. ‘Szanowny Panie Profesorze, chciałbym Pana prosić o wpisanie mi oceny z przedmiotu «Historia literatury polskiej» do USOSa do końca tygodnia, żebym mógł przystąpić do obrony. Z wyrazami szacunku – Paweł Szutow.’

OÜSWȦJZ s. m. (pl. OÜSWȦJZA)

dowód (dokument): Hoter ȧ oüswȧjz ben’üh? ‘Ma pan / pani przy sobie dowód tożsamości?’

GRÜW s. f. (pl. GRÜWA, dim. GRIWŁA)

dół (rodzaj zbiornika na deszczówkę, popularnego w Wilamowicach w XIX w.): Ȧ höt śun dy ki cyr grüw oüsgytrejn, do zy zih otrynkja. ‘Już wypędził krowy do dołu, żeby się napiły.’

ŁȦTER s. f. (pl. ŁȦTYN, dim. ŁȦTELA)

drabina: Mȧj śwaster höt s’ciöelbȧn gybroha, wi’s trüg dy łȧter ufa śtüfa. ‘Moja siostra złamała kość ogonową, jak wnosiła drabinę po schodach.’

Por. też: der łȧterwiöen ‘wóz drabiniasty’.

HUŁCERA / HEŁCERA adj.

drewniany: Y Wymysoü wiöe jyśter zjyr ȧ śejny hełcera kjyh, oder zy ferbrant ym toüzyt noünhundyt zejwȧnfunfcikjer jür. ‘W Wilamowicach był dawniej bardzo piękny drewniany kościół, ale się spalił w 1957 roku.’

HUŁC s. n. (pl. HEŁCYN, dim. HEŁCŁA)

drewno: Yhy djef śun kȧ hułc ny hon, bo wer hon yns ȧ gazuwa gyinstaljyt. ‘Nie potrzebuję już drewna, bo zainstalowaliśmy sobie piec gazowy.’

KLIN adj. (KLȦNER / KLINER, KLȦNST- / KLINST-)

1. drobny, mały (nieduży): Mȧj gułdfyś zȧjn nö klin, oder y piöer jür wan zy zȧjn fejł gryser. ‘Moje złote rybki są jeszcze małe, ale za kilka lat będą o wiele większe.’; Di śü zȧjn cy klin, hoter ny kȧ gryser śü? ‘Te buty są za małe, nie mają państwo większych?’

2. mały (młody, młodszy): Dü byst nö cy klin, Pejtela. Dü müst nö wahsa. ‘Jesteś jeszcze zbyt mały, Piotrku. Musisz jeszcze dorosnąć.’; Wosfer śpejłzah wjeter mer röta fjyr ȧ klin mȧkja, wo höt fjyr jür? ‘Jaką zabawkę mi pan / pani doradzi dla małej dziewczynki w wieku czterech lat?’

3. mały (nieznaczący, nieistotny): Nȧ nȧ, dȧj tekst ej zjyr güt, dos ej jok ȧ kliny / klinüćikjy jeran. ‘Nie nie, twój tekst jest bardzo dobry, to jest tylko mała / malutka pomyłka.’

Por. też: fu klinüf ‘od małego, od dzieciństwa, dy klinikkȧjt ‘drobnostka, szczegół’, klinüćik ‘malutki, maleńki’.

WȦG₂ s. m. (pl. WȦG)

1. droga: Łoüty, fum wȧg! ‘Ludzie, z drogi!’; Ejs fercyłt’ȧ fu ołum, wo trof’s ym wȧg uf Wymysdiӧf. ‘Ona opowiedziała im o wszystkim, co spotkało ją w drodze do Starej Wsi.’; Hefa śtyter łoüt asa ym wȧg y dy at, bo zy weła ȧzu cȧjt śpiöen. ‘Wielu ludzi z miasta je w drodze do pracy, bo chce tak zaoszczędzić czas.’

2. droga, podróż: Wjyr müsa et śłöfa, s’ej ȧ łanger wȧg fjyr yns. ‘Musimy teraz spać, przed nami jest długa droga.’; Der wȧg ging uny umśtend, Göt zȧj dank. ‘Podróż obyła się bez wypadków, dzięki Bogu.’

UWAGA: rzeczownik WȦG₂ wymawia się z długą samogłoską ȧ, natomiast prefiks WȦG₁ – z krótką.

Por. też: der oüswȧg ‘rozwiązanie, wyjście (z trudnej sytuacji)’.

TOJER adj., adv. (TOJERER, TOJERST- / TOJYŚT-)

drogi, drogo: Dy kiöefyn kłoün hoüt ȧzu oüs, ołys ej cy tojer fjyr zy. ‘Klienci dziś są tacy wybredni, wszystko jest dla nich za drogie.’; Dy tojyśta wymysiöejer rek dos wün di, wo zy ny wün śtrimik, dos hȧst der ruterök ȧn der błöwerök. ‘Najdroższe wilamowskie spódnice to były takie, które nie były pasiaste, czyli spódnica niebieska i spódnica czerwona.’

HYWA s. pl. tant (dim. HYWŁA)

drożdże: Uny hywa wyt der tȧg ny wahsa. ‘Bez drożdży ciasto nie urośnie.’

ANDER₂ num. ord.

drugi: Zy śtejn ȧner ufum andum. ‘Stoją jeden na drugim.’

Zob. też: → CWE, → ANDER₁ (por. odmianę), → ANDYŚT

DRÖKERȦJ s. f. (pl. DRÖKERȦJA)

drukarnia: War ny höt kȧ drökmȧśin dyham, dar mü gejn cyr drökerȧj, wen’ȧ jum wył yhta oüsdröka. ‘Kto nie ma drukarki w domu, musi iść do drukarni, jeśli chce coś wydrukować.’

DRÖT s. m. (pl. DRYT, dim. DRYTŁA)

drut: Der dröt djef zȧjn myt plastik ferzyhjyt, wen’s łiht diöhȧ gejt. ‘Drut powinien być zabezpieczony plastikiem, jeśli przez niego przechodzi prąd.’

DRÜŻBA s. m. (pl. DRÜŻBA)

drużba: Der jyśty drüźba ufer wymysiöejer friöed dos wiöe jyśter der zun fur załcmiöest. ‘Pierwszy drużba na wilamowskim weselu to był kiedyś syn starościny.’

DRÜŻKJYN s. f. (pl. DRÜŻKJYNA, dim. DRÜŻKA, dim. pl. DRÜŻKJA)

drużka: Dy drüżkjyna trüga jyśter zejwagułdnikjy oba fynfgułdnikjy rek, ȧ nöhta błöwerek oba ruterek. ‘Drużki nosiły kiedyś spódnice siedmio- lub pięcioguldenowe, a później niebieskie lub czerwone.’

ŚŁȦJSA v. (imp. sg. ŚŁȦJS, pl. ŚŁȦJST; part. perf. GYŚŁYSA + hon)

drzeć, skubać (pierze): Uf hoüt wyt’s śun gynüg zȧjn gyśłysa, gejwer yn ham, ȧn mün wawer wejder śłȧjsa. ‘Na dzisiaj pewnie już starczy skubania, chodźmy do domu, a jutro znów będziemy skubać.’

Zob. też: → FADERŚŁȦJSA

BOÜM s. m. (pl. BIÖEM, dat. pl. BIÖEMA, dim. BIÖEMŁA)

drzewo: Ny śyk mih ys pyśła nȧj / Biöemła feła wył yh ny / S’biöemła wje mih ju derśłön / Wos wje nöht mȧj mȧkja ziöen? ‘Nie posyłaj mnie do lasu / Drzewek ścinać nie chcę / Drzewo by mnie zabiło / Co by powiedziała moja dziewczyna?’ (piosenka Ny śyk mih ys pyśła nȧj)

Por. też: der bjynboüm ‘gruszka’, der epułboüm ‘jabłoń’, der öbstboüm ‘drzewo owocowe’, der śtamboüm ‘drzewo genealogiczne’.

Zob. też: → KRISBOÜM

TJYR s. f. (pl. TJYN, dim. TJYLA)

drzwi: Y miöehja hyta y Wymysoü zȧjn fłećbȧnkla byr hesatjyr ȧjgyboüyt, wu mȧ zih kon nejderfłoćja ȧn fercyła. ‘W niektórych domach w Wilamowicach są wbudowane ławeczki przy drzwiach zewnętrznych, na których można usiąść i porozmawiać.’

UWAGA: w odróżnieniu od języka polskiego wyraz TJYR ma liczbę pojedynczą (gdy mówimy o jednych drzwiach).

GȦJST s. m. (pl. GȦJSTA, dim. GȦJSTŁA)

1. duch: Zy kuzta, do ym cwełf s’nahts kon’ȧ yn ferśidnikja śiöehnikja gȧjsta bygȧnn. ‘Mówi się, że o dwunastej w nocy można spotkać różne straszące duchy.’

2. dusza: Dos ej ȧ śłȧhter menć, ejm hot der toüwuł ȧ gȧjst diöhgyśosa. ‘To zły człowiek, jemu diabeł przestrzelił duszę.’

WJYGJA (ZIH) v. (imp. sg. WJYG, pl. WJYGT; part. perf. GYWÜGT + hon)

1. dusić: Yhy ho gytroümt, do mih imyd höt gywügt! ‘Śniło mi się, że ktoś mnie dusił!’

2. (z)wymiotować: Dar twiöek śtunk ȧzu, do’h döht, do’h wa gryht wjygja. ‘Ten ser tak śmierdział, że myślałem / myślałam, że zaraz zwymiotuję.’

3. (z ZIH) (za)dławić się (czymś): Ȧ höt zih myt ȧm śtykla brut gywügt. ‘Zadławił się kawałkiem chleba.’

Por. też: bywjygja (zih) ‘obrzygać (się)’.

ZEJŁ s. f. (pl. ZEJŁN, dim. ZEJŁIHŁA)

dusza: Yr wymysiöeryśa parafyj höt zih ȧ rȧjster fun zejłn fum toüzyt zȧhshundyt fjycikjer jür derhałda. ‘W parafii wilamowskiej zachował się spis dusz z roku 1640.’

FEJŁ adj., adv., num. (MEJER, MȦST-)

1. dużo, wiele: H’ho wing gyśłöfa ȧn fejł gyat. ‘Mało spałem i dużo pracowałem.’; Fu dam fejła giełd, wo’ȧ hot ferdint, ej’ȧ ganc andyśt gywiöda. ‘Z powodu tych dużych pieniędzy, które zarobił, całkiem się zmienił.’

2. (rzad.) często, wiele razy: War ej fejł krank, dar mü śtȧjd gejn cyn döktyn. ‘Kto często choruje, ten musi ciągle chodzić do lekarzy.’

3. znacznie, daleko: Dy arpułn myta fyłn cy zeca ej fejł łȧjhter owi myta hiöela. ‘Sadzenie ziemniaków za pomocą kołów [rodzaj przyrządu rolniczego] jest o wiele prostsze niż za pomocą kopaczek.’; Di śtuw ej fjyr yns fejł cy klin. ‘Ten pokój jest dla nas zdecydowanie za mały.’

Mimo że we współczesnym języku wilamowskim wyraz FEJŁ odmienia się bardzo rzadko, kiedyś odmieniał się on jako przymiotnik, por. np. Der jyśty wiöe, wi yh kund hjyn, / krank gywiöda fu fejłum łjyn. ‘Pierwszy, jako słyszałem, / zachorował od ogromu nauki.’ (FB 1921)

Zob. też: → FEJŁFEŁTIK, → MEJER

HEFA₁ num., adv. (MEJER, MȦST-)

1. dużo, wiele: Hefa łoüt kuma uf Wymysoü – idys jür wo ȧmöł mejer. ‘Wielu ludzi przyjeżdża do Wilamowic – co rok coraz więcej.’; Dy mȧsta wymysiöejer kyndyn łjyta zih pönyś ołdyśt yr śül, ȧzu wiöe’s fjym krig. ‘Większość wilamowskich dzieci uczyło się polskiego dopiero w szkole, tak było przed wojną.’

2. (rzad.) znacznie, o wiele: Dos wiöe hefa cy śwjer cy maha. ‘To było dalece za trudne do zrobienia.’

3. często: S’wüt «bronzowik» ej hefa gybroüht, ȧ «broün» kena ny oły. ‘Wyraz «bronzowik» (‘brązowy’) jest często używany, a «broün» (‘ts.’) znają nie wszyscy.’

UWAGA: w odróżnieniu od języka polskiego, w języku wilamowskim czasownik zawsze występuje w liczbie mnogiej, jeśli podmiot nazywa więcej niż jeden przedmiot, koncept, zwierzę lub osobę, por.: Hefa łoüt zȧjn kuma. ‘Przyszło dużo ludzi.’; S’wün fejł toüa ym park. ‘W parku było wiele gołębi.’; Ȧ toüzyt oüta zȧjn fergejngyfiöen. ‘Przejechało tysiąc samochodów.’

Por. też: hefa möł ‘wiele razy, często’: Dos wiöe ju hefa möł y Wymysoü, do der kłop ȧn dy bow ufum kjyhüf ekstra łöga. ‘W Wilamowicach często się zdarzało, że mąż i żona na cmentarzu leżeli (tj. byli pochowani) osobno.’; Kuźe cün mer mejer möł! ‘Przychodź do mnie częściej!’; Dos ho’h śun hefa möł gymaht ȧn s’hułf nist ny. ‘To (z)robiłem już wiele razy / często i to nic nie pomogło.’

Zob. też: → MEJER

CWE, CWÜ, CWEJ num. (ord. ANDER, s. CWȦJER)

dwa, 2: Cwe möł cwe ej fjyr. ‘Dwa razy dwa to cztery.’; S’jyśty möł ging’s der beser wi s’ander. ‘Za pierwszym razem lepiej ci poszło niż za drugim.’

Liczebnik CWE ma trzy formy rodzajowe: CWEJ (m.), CWÜ (f.) i CWE (n.). Formy CWE używa się również z rzeczownikami pl. tant.: cwej kłopa ‘dwaj mężczyźni’, cwü bowa ‘dwie kobiety’, cwe mȧkja ‘dwie dziewczyny (< s’mȧkja (s. n.) ‘dziewczyna’)’, cwe łoüt ‘dwoje ludzi’, cwe mȧjtkja ‘dwoje majtek’.

Przy liczeniu używa się formy CWE: Ȧs, cwe, drȧj, fjyr, fynf... ‘Jeden, dwa, trzy, cztery, pięć...’

Odmianę num. ord. ANDER zob. przy → ANDER₁.

CWENCIK num. (ord. CWENCIKST-, s. CWENCIKJER)

dwadzieścia, 20: S’Müzeum fu Wymysiöejer Kultür wiöe ufgymaht ym cwetoüzyt fjyrȧncwencikjer jür. ‘Muzeum Kultury Wilamowskiej otwarto w roku 2024.’

CWEŁF num. (ord. CWEŁFT-, s. CWEŁFER)

dwanaście, 12: Yhy wiöe ołdyśt ufum cwełfta płoc. ‘Byłem dopiero na dwunastym miejscu.’

CWELȦ num.

dwóch rodzajów, na dwa sposoby, dwojako: Fjyr mejh ej der ty cwelȧ: świöecer oba griner. ‘Dla mnie herbata jest dwóch rodzajów: czarna lub zielona.’

BANHÖF s. m. (pl. BANHÖFA, dim. BANHÖFŁA)

dworzec kolejowy: Zej wyt kuma mün ym hołp zejwa s’öwyts nöh der ufȧ banhöf gyfiöen. ‘Ona przyjedzie jutro o wpół do siódmej wieczorem po ciebie na dworzec.’; Yhy śtej śun fjym banhöf – wu bysty? ‘Stoję już przed dworcem – gdzie jesteś?’

BȦNJA s. f. (pl. BȦNJA, dim. BȦNJEŁA)

1. dynia: Uf Hȧlołin maha zy fun bȧnja maśkan ȧn zy śteła nȧj łihtła, ȧzu do dy gyzyhta’ȧ zuła łoühta. ‘Na Halloween robi się z dyń twarze potworów i wstawia się do środka świeczki, żeby im się te twarze świeciły.’

2. kopuła: Uf dar kjyh ej ok ȧ tüm, uf wyłum ej ȧ grusy błȧhera bȧnja myt ȧm świöeca kroüc. ‘Na tym kościele jest tylko jedna wieża, na której znajduje się duża blaszana kopuła z czarnym krzyżem.’ (LM, 1907)

DIREKTOR s. m. (pl. DIREKTON)

dyrektor: Dy direkton hon inda cy tün. ‘Dyrektorzy są zawsze zajęci.’

Por. też: dy direktoryn ‘dyrektorka’, der śüldirektor ‘dyrektor szkoły’.

DYŚKÜRJYN v. (imp. sg. DYŚKÜRJY, pl. DYŚKÜRJYT; part. perf. (GY)DYŚKÜRJYT + hon)

dyskutować, omawiać: Zej kuzta cyzoma zjyr łang ȧn dyśkürjyta fu dam kumer. ‘Rozmawiali ze sobą bardzo długo i omawiali ten problem.’

DYWAN s. m. (pl. DYWANA, dim. DYWANŁA)

dywan: Ȧłȧn konsty dan dywan ny rundercin. ‘Sam tego dywanu nie ściągniesz (na dół).’

KRÜG s. m. (pl. KRIG, dim. KRIGLA)

dzbanek: S’wan hefa łoüt kuma, mahźe ty ym krüg, y dam grusa. ‘Przyjdzie dużo ludzi, zrób herbatę w dzbanku, w tym dużym.’

RȦNWÜM s. m. (pl. RȦNWJYM, dim. RȦNWJYMŁA)

dżdżownica: Dy rȧnwjym zȧjn y idum błimła- ȧn grincȧjkbytła zjyr nejtłik, bo zy tyngja zy. ‘Dżdżownice są potrzebne każdemu kwietnikowi i grządce z warzywami, bo je nawożą.’

GYŚAN v. (imp. sg. GYSA, pl. GYŚAT; part. perf. GYŚAN + zȧjn)

dziać się, sta(wa)ć się, zdarzyć się, zdarzać się: S’gyśjyt ju zełda, do der mönd dy zun ejwerdekt. ‘Rzadko się dzieje, że księżyc zaćmiewa słońce.’; Wos ej gyśan? ‘Co się stało?’; Wȧsty, wos gyśü y Wymysoü ym toüzyt ahthundyt noünȧnfjycikjer jür? ‘Wiesz, co się stało w Wilamowicach w 1849 roku?’

DŹJADA s. m. (pl. DŹJADA, dim. DŹJADEK)

dziadek: Oüz kynd bröht yh hefa cȧjt myt mem dźjada cü. ‘Jako dziecko spędzałem / spędzałam dużo czasu z dziadkiem.’

GRUSEŁDYN s. pl. tant.

dziadkowie: Dy baba ȧn der dźjada dos zȧjn dy grusełdyn. ‘Babcia i dziadek to są dziadkowie.’

KYND s. n. (pl. KYNDYN, dim. KYNDŁA, dim. pl. KYNDELA)

dziecko: Mȧj łiwys kynd, gük s’kuma śwjery cȧjta, yh ferhȧs dy’ś, do wer wan zy oüshałda. ‘Moje drogie dziecko, mimo że nadchodzą trudne czasy, obiecuję ci, że je przetrwamy.’; Mȧj kyndyn zȧjn śun ufgywahsa ȧn hon jyr ȧgja kyndyn. ‘Moje dzieci już wyrosły i mają własne dzieci.’; Śłöf, mȧj kyndła, fest / S’kuma fremdy gest. ‘Śpij, moje dzieciątko, mocno / Przychodzą obcy goście.’ (fragment piosenki Śłöf mȧj kyndła fest); Dy Polinskja-müm ziöet inda: kumt kyndela, yhy wa jüh śüsterpap maha. ‘Ciotka Polinskowa zawsze mówiła: chodźcie dzieci, zrobię wam siusterpop.’

Jeśli jest pierwszym członem złożenia, z reguły ma postać kynder-: dy kynderliteratür ‘literatura dziecięca’, s’kynderbihła ‘książka dla dzieci’, s’kynderfłȧk ‘ubranie dziecięce’.

ERBŚOFT s. f. (pl. ERBŚOFTA)

1. dziedzictwo, spadek: Dos ej mȧj erbśoft nör baba, dos ga’h nimanda ny. ‘To jest mój spadek po babci, tego nikomu nie oddam.’

2. budynek Centrum Zachowania Dziedzictwa Kulturowego w Wilamowicach: Jyśter łjytwer wymysiöeryś yr Erbśoft, ȧn yta ym Müzeum. ‘Dawniej uczyliśmy się wilamowskiego w Dziedzictwie, a teraz w Muzeum.’

DANK₂ praep. (dat.)

dzięki (przyimek): Dos ej mejgłik gywiöda dank oüh! ‘To stało się możliwe dzięki wam / państwu!’; Dank dam, do hefa Wymysiöejeryna hon jyr traht hejngyłet, zȧjn nö miöehja bocy hoüt gybłejn. ‘Dzięki temu, że wiele Wilamowianek chowało swoje stroje, niektóre z nich dotrwały do dzisiaj.’ – przyimek DANK bywa używany razem z przyimkiem → Y: Dank yr rewitalizacyj ej dy wymysiöeryśy śpröh ny ferśwunda. ‘Dzięki rewitalizacji język wilamowski nie zaginął.’

DANKA v. (imp. sg. DANK, pl. DANKT; part. perf. GYDANKT + hon)

dziękować: Wjyr wułda jüh danka fjyr ołys, wo der fjyr yns gymaht hot. ‘Chcieliśmy wam podziękować za wszystko, co dla nas zrobiliście.’

DANK ŚEJN interj.

dziękuję: Dank śejn, Myhuł! Yhy wöst, do’h kund uf dejh rȧhyn! ‘Dziękuję, Michał! Wiedziałem, że mogę na ciebie liczyć!’

Formą wzmocnioną jest dank zjyr śejn ‘dziękuję bardzo’. Rzadko używaną, nieco bardziej formalną formą podziękowania jest również bydankt.

Zob. też: → GÖT BYCOŁ DY’Ś, GÖT BYCOŁ’S JÜH

GÖT BYCOŁ DY’Ś (sg.), GÖT BYCOŁ’S JÜH (pl.) interj.

dziękuję, dziękujemy, Bóg zapłać: Jyr hot mer zjyr gyhułfa, Göt bycoł’s jüh! ‘Bardzo mi pomogliście, dziękuję!’; Dos ej dȧj śłysuł, byt śejn. – Göt bycoł dy’ś! ‘To jest twój klucz, proszę. – Dziękuję!’

Formy GÖT BYCOŁ DY’Ś używamy, gdy zwracamy się do pojedynczej osoby i jesteśmy z nią na ty, formy GÖT BYCOŁ’S JÜH używamy, gdy zwracamy się do więcej niż jednej osoby lub kiedy odbiorcą wypowiedzi jest ktoś, z kim nie jesteśmy na ty. W dzisiejszym języku wilamowskim forma GÖT BYCOŁ DY’Ś zaczyna być używana we wszystkich kontekstach.

TAG s. m. (pl. TAG, dat. pl. TAGA, dim. TAGŁA)

dzień: Wu bysty? Yhy wa ȧ ganca tag ny śtejn hiöera uf dih. ‘Gdzie jesteś? Nie będę czekał / czekała na ciebie cały dzień.’

Por. też: śejner tag ‘dzień dobry (przywitanie)’, dy ołda tag ‘stare lata’: Ȧn zisty, uf wos bej’h kuma uf dy ołda tag? ‘I widzisz, co się ze mną stało na stare lata?’; oły tag ‘codziennie’: Oły tag woś yh mih undum kołda pryśnic. ‘Codziennie biorę zimny prysznic.’ – podobnie używa się też oły zuntag ‘co niedziela’.

KRYSTTAG s. m. (pl. KRYSTTAG, dat. pl. KRYSTTAGA)

dzień Bożego Narodzenia: Fum Krysttag bocy Drȧj Kyng gejt’ȧ ym koland. ‘Od dnia Bożego Narodzenia aż po Trzech Króli chodzi się po kolędzie.’

GÜTER NÖMYTAG interj.

dzień dobry (po południu): Güter nömytag, hoter ȧbysła cȧjt? – No frȧłik, ku nȧj! ‘Dzień dobry, ma pani trochę czasu? – No pewnie, (w)chodź!’

Zob. też: → NÖMYTAG

GÜTER MÜGJA interj.

dzień dobry (przed południem): Güter mügja Mjeta, ȧ cy wos bysty hoüt ȧzu ryś ufgyśtanda? ‘Dzień dobry, Marcin, a po co ty tak wcześnie dziś wstałeś?’

Por. też: güter mügja, s’ej nist cy bügja ‘(dosł.) dzień dobry, nie ma nic do pożyczenia’ – żartobliwe przywitanie.

Zob. też: → MÜGJA

GÜTER MYTAG interj.

dzień dobry (w południe): Güter mü... ȧ ny, s’ej śun «güter mytag», bo zy łoüta śun. ‘Dobre ra... a nie, już «güter mytag» (‘dzień dobry w południe’), bo już dzwonią.’

Zobacz też: → MYTAG