Słownik

FUNFCA / FUMFCA / FUFCA num. (ord. FUNFCYT- / FUMFCYT- / FUFCYT-, s. FUNFCYNER / FUMFCYNER / FUFCYNER)

piętnaście, 15: Wen yh hot funfca jür, rebeljyt yh mih y men ełdyn ȧtkȧn. ‘Gdy miałem 15 lat, buntowałem się przeciwko rodzicom.’

PYTERŚYŁIK s. f. (pl. PYTERŚYŁIKJA)

pietruszka: Ym zumer kłoü yh dy pyterśyłik ȧn yh friz zy ȧj, do nöhta ym wynter ci’h zy jok fur ȧjsomer roüs ȧn yh ho fryśy. ‘Latem zbieram pietruszkę i zamrażam, bo potem zimą wyciągam ją tylko z lodówki i mam świeżą.’

ZIÖEFER s. m. (pl. ZIÖEFYN)

1. pijak, alkoholik: Ider ziöefer trynkt’um gan oüs, wen’ȧ imyd cym trynkja ȧjłot. ‘Każdy alkoholik chętnie sobie wypije, kiedy ktoś go zaprosi do picia.’

2. niecierpek: Ȧ błimła hȧsa zy ziöefer, bo’ȧ trynkt zöfuł woser. ‘Jeden z kwiatków nazywany jest «ziöefer» (‘niecierpek’), dlatego że pije tyle wody.’

Por. też: dy ziöeferyn ‘pijaczka, alkoholiczka’.

Zob. też: → ZOÜFA

BYZÖFA adj.

pijany: Ȧ menć, wen’ȧ ej byzöfa, fjyt’ȧ zih ganc andyśt uf, wi wen’ȧ wje zȧjn łihtyn. ‘Człowiek, gdy jest pijany, zachowuje się całkiem inaczej, niż gdyby był trzeźwy.’--

FADERPÜTŁA s. n. (pl. FADERPÜTŁA)

piórnik: S’Dorka höt ȧ faderpütła myta kacła / mytum kacłamüster. ‘Dorota ma piórnik w kotki.’

FADER s. n. (pl. FADYN, dim. FADELA)

1. pióro (ptasie): Jyśter śłysa dy mȧkja fadyn ufs cüdekbet. ‘Dawniej dziewczyny skubały pierze na pierzynę.’

2. pióro (przyrząd do pisania): Yhy wje gan hon ȧ zyta fader uf inkoüst, oder yh fjet mih, do’h wa mytum ołys byfłekja. ‘Chciałbym mieć takie atramentowe pióro, ale boję się, że wszystko nim poplamię.’

WATER s. n. (pl. WATYN)

piorun: Wen s’water śłüg y dy kümin, derśrok der nökwer ȧn’ȧ kom cy yns gyłoüfa. ‘Gdy piorun uderzył w komin, sąsiad się wystraszył i przybiegł do nas.’

Zob. też: → DUNERWATER

ŁIDŁA s. n. (pl. ŁIDŁA)

piosenka: S’gyt ferśidnikjy łidła ȧn łidyn: wȧjnahtłidła, kjyhałidyn, friöedałidyn ȧn pumperłidła. ‘Są różne piosenki i pieśni: bożonarodzeniowe, kościelne, weselne i biesiadne.’

ŚRȦJWA v. (imp. sg. ŚRȦJW, pl. ŚRȦJWT; part. perf. GYŚREJWA + hon)

pisać: Tün der dy oüga ny wej, wen dy ȧzu ȧ ganca tag zyct ȧn śrȧjwst? ‘Nie bolą cię oczy, jak tak cały dzień siedzisz i piszesz?’

Por. też: ośrȧjwa ‘przepisać (skopiować)’, underśrȧjwa (zih) ‘podpisać (się).

Zob. też: → ŚRYWT

ŚRȦJWA ZIH v. (imp. sg. ŚRȦJW DIH, pl. ŚRȦJWT’ÜH; part. perf. ZIH GYŚREJWA + hon)

pisać się, mieć na nazwisko: Yhy hȧs Hȧla, yhy bej fum Kłȧja-Küba ȧn yh śrȧjw mih Manda. ‘Mam na imię Elżbieta, jestem od Kłȧja-Kuby i piszę się (mam na nazwisko) Manda.’

ŚRȦJWERȦJ s. f. (pl. ŚRȦJWERȦJA)

1. pisanina: Zo’h wejder nojy notatkja maha? Nȧ, Göt bycoł dy’ś, s’gyt y mem śrȧjwbihła śun gynüg śrȧjwerȧj. ‘Znów mam robić nowe notatki? Nie, dziękuję bardzo, w moim zeszycie jest już dość pisaniny.’

2. pisanie, to, co napisane: Gük dy Abda-Inga höt wymysiöeryś gyśrejwa, höt zy jyr śrȧjwerȧja ny roüsgan, ȧn diöh dos błȧjn dy teksta föner fjy dy mȧsta łoüt fremd. ‘Mimo że Ingeborg Matzner-Danek pisała po wilamowsku, nie wydała napisanych przez siebie tekstów drukiem, przez co pozostają one dla większości nieznane.’

ŚRȦJWER s. m. (pl. ŚRȦJWYN,)

1. pisarz: Dy śrȧjwyn śofa literatür. ‘Pisarze tworzą literaturę.’

2. skryba: Dy at fu ȧm śrȧjwer ym mytułołder wiöe dos ołylȧ hand- ȧn ander śrywta ocyśrȧjwa. ‘Pracą skryby w średniowieczu było przepisywanie wszelkiego rodzaju rękopisów i pism.’

ŚRYWT s. f. (pl. ŚRYWTA, dim. ŚRYWTŁA)

1. pismo (system znaków): Dy śrywt bynöct y dam wjytynbihła ej dy ȧncikjy hoütcytag gybroühty śrywt fur wymysiöeryśa śpröh – zy byśtejt fu drȧjȧndresik böśtowa, piöer digrafa ȧn fu ȧm trigraf. ‘Pisownia użyta w tym słowniku jest jedyną używaną obecnie w języku wilamowskim – składa się z 33 liter, kilku dwuznaków i jednego trójznaku.’

2. pismo (ręczne): Zȧj śrywt ej zu śwjer cy derłaza, do’h kon nist fu dar śrȧjwerȧj ny bygrȧjfa. ‘Jego pismo jest takie trudne w odczycie, że nie mogę nic zrozumieć z tej pisaniny.’

3. (dużą literą + HȦLIK) Pismo (Święte): Dy (Hȧlikjy) Śrywt ej ejwerzoct uf ejwer drȧjtoüzyt zȧhshundyt śpröha. ‘Pismo (Święte) zostało przetłumaczone na ponad 3600 języków.’

Por. też: dy ośrywt ‘odpis (kopia)’, dy handśrywt ‘rękopis’, dy underśrywt ‘podpis’.

Zob. też: → ŚRȦJWA

PISTÖŁ s. f. (pl. PISTÖŁN)

pistolet: Yhy cug ȧ pistöł fu mem tiöerba roüs ȧn yh łüf kȧr śiserȧj. ‘Wyjąłem pistolet ze swojego plecaka i podbiegłem w kierunku strzelaniny.’

BJYR s. n., sg. tant. (dim. BJYLA)

piwo: Ołylȧ öeta fum kraftbjyr ȧna bjyr uny alkohol zȧjn yta ganc popularnik. ‘Wszelkiego rodzaju piwa kraftowe i piwo bezalkoholowe są teraz całkiem popularne.’

PIŻAM s. f. (pl. PIŻAMA, dim. PIŻAMŁA)

piżama: Yhy śłöf inda yr piżam, nawet wen’s ej wiöem, bo’h bej ȧzu gywönt. ‘Zawsze śpię w piżamie, nawet gdy jest ciepło, bo jestem tak przyzwyczajony.’

ZȦG s. f. (pl. ZȦGJA, dim. ZȦGLA)

1. piła: Ym puś cy ata, müsty ȧ zȧg hon. ‘Żeby pracować w lesie, musisz mieć piłę.’

2. tartak: Di grusy ȧh hon zy yr zȧg ny ufgynuma, bo s’wün nȧln ȧjner. ‘Tego wielkiego dębu nie przyjęli do tartaku, bo były w nim gwoździe.’

Zob. też: → ZȦGJA₂

BOL / BAL s. f. (pl. BOLN / BALN, dim. BȦLA)

1. piłka: Der hund bawjȧt zih mytum bȧla. ‘Pies bawi / bawił się piłeczką.’; Ony bol kon’ȧ füsbol ny śpejła. ‘Bez piłki nie da się zagrać w piłkę nożną.’

2. balonik: Nönd bym ȧjgang ys tyater śtind ȧ śteł myta baln ȧna śpejłzaha fjy dy kyndyn. ‘Blisko wejścia do teatru stał stragan z balonikami i zabawkami dla dzieci.’

3. bal (przyjęcie): S’wiöe ȧmöł ȧ birgjerbol y Wymysoü / Ȧn yh wiöe ym krȧćum oü / Dy flöta śpejłta, dy fejdła zumta / Ȧn der Hȧla-Jȧśki ufer bozumta. ‘Był pewnego razu bal obywatelski w Wilamowicach / I ja też byłem w karczmie / Flety grały, skrzypce brzęczały / A Hala-Jaśki (grał) na miotle.’

Zob. też: → BAZBOL, → FÜSBOL, →KIÖBBOL, → ZEJBBOL

FÜSBOL / FÜSBAL s. f. (pl. FÜSBOLN / FÜSBALN)

piłka nożna: Śoü der ok o, wi gyśökt zy füsbal śpejła! ‘Popatrz tylko, jak zgrabnie grają w piłkę nożną!’

FŁOSTER s. f. (pl. FŁOSTYN, dim. FŁOSTELA)

1. plaster (opatrunkowy): Wen dy kroct der dy hand uf, łe ȧ fłoster uf. ‘Jeśli zadrapiesz sobie rękę, przyklej plaster.’

2. gips: Dy fjym uf dy śmjergüśnikjalarwa maht mȧ fu fłoster. ‘Formy na maski śmierguśnickie robi się z gipsu.’ – w tym znaczeniu używa się również rzeczownika → GIPS.

Por. też: dy zenftafłoster ‘plaster z gorczycy’.

FIÖERHÖF s. m. (pl. FIÖERHÖFA)

plebania: Der fiöer wönt ufum fiöerhöf. ‘Ksiądz mieszka na plebanii.’

FŁȦHTA v. (imp. sg. FŁȦHT, pl. FŁȦHT; part. perf. GYFŁOHTA + hon)

pleść, wyplatać (np. kosze): Ȧ kon kjywła fu wiklin fłȧhta oba hit fu śtruw. ‘Można wyplatać kosze z wikliny lub kapelusze ze słomy.’

JATA v. (imp. sg. JAT, pl. JAT; part. perf. GYJAT + hon)

plewić: Wen mȧ wył hon güty gyröterȧj, djef’ȧ zen giöeta jata. ‘Jeśli się chce mieć dobry urodzaj, trzeba plewić ogródek.’

WANCKI s. m. (pl. WANCKJA)

pluskwa: Wi’h ym lager wiöe, bysa mih dy wanckja – dos ej ȧ strah ufer wełt. ‘Gdy byłem / byłam w obozie, pluskwy mnie gryzły – coś okropnego.’

CY WOS pron.

po co, czemu, dlaczego: Cy wos gejsty diöt? ‘Po co tam idziesz?’; No büwy, cy wos hösty dih oüsgyśüt? ‘No chłopcze, po co zdjąłeś buty?’; Cy wos kymt der menć uf dy wełt, wi ȧzu mü’ȧ śtarwa? ‘Po co człowiek przychodzi na świat, skoro i tak musi umrzeć.’ (przysłowie wilamowskie); Cy wos hösty s’fojer łön ogejn? ‘Czemu pozwoliłeś zgasnąć ogniowi?’

Por. też: nö wos ‘po co (po jaką rzecz)’: Nö wos gejsty? – Nöm woser. ‘Po co idziesz? – Po wodę.’

UNDER^|WȦGS adv.

1. po drodze: Wi zy cy yns köma, hota zy śun ołys gywöst; zej wan’ȧ ołys underwȧgs hon fercyłt. ‘Gdy przyszli do nas, już o wszystkim wiedzieli; pewnie opowiedzieli sobie wszystko po drodze.’

2. w drodze: Fercȧj, oder yhy kon der dos yta ny śykja – yhy bej underwȧgs, ȧ’h ho dan plik ym laptop. ‘Wybacz, nie mogę ci tego teraz wysłać – jestem w drodze, a mam ten plik na laptopie.’

NÖ₁ / NÖH praep. (dat.)

1. po (czymś): Nö dresik minüta nöm unfoł köma ufȧ üt dy śandan o. ‘Po trzydziestu minutach po wypadku na miejsce przybyli policjanci.’; Wifuł ys’s? Cwencik nö cwü. ‘Która godzina? – Dwadzieścia po drugiej.’

2. po (coś / kogoś iść, przyjść): Yhy kon nöh der kuma mytum oüta kȧr kjyh, wen dy wyłst. ‘Mogę po ciebie przyjechać autem pod kościół, jeśli chcesz.’; Gej nöm woser. ‘Idź po wodę.’

3. za (kimś), po (kimś, np. w kolejce): Nȧ nȧ, dü byst nö mjyr, ȧ ny ymgyküt. ‘Nie nie, to ty jesteś po mnie, a nie na odwrót.’

Informacja o tym, w jaki sposób poszczególne formy rodzajnika określonego łączą się z NÖ: zob. → DER.

Forma NÖ jest nieakcentowana, formy NÖH używa się, gdy pada na nią akcent: Konsty nöh mer kuma? ‘Możesz po mnie przyjść / przyjechać?’, ale Konsty nö mjyr, ȧ ny nö ejm kuma? ‘Możesz przyjść / przyjechać po mnie, a nie po niego?’ NÖH łączy się z zaimkami → HAR i → EJS w sposób następujący: nöhum; z zaimkiem (3. p. sg.) ZEJ₁ – nöher, z zaimkiem (3. p. pl.) ZEJ₂ – nöha.

Z rzadka NÖH funkcjonuje też jako przedrostek rozdzielny (nöh-), ale o wiele częściej używanym przedrostkiem jest ȧnöh- – oba nadają czasownikom znaczenia robienia czegoś według czegoś lub po kimś (powtarzanie), albo naśladowania / podążania za kimś lub czymś, czasem też ‘za, w tyle’: ȧnöhbyła ‘szczekać za kimś’: Dy hund buła mer ȧnöh ȧ ganca wȧg ȧdiöh. ‘Psy szczekały za mną przez całą drogę.’; ȧnöhkoha ‘gotować według czegoś (przepisu), gotować (powtarzając) za kimś’: Yh wȧ ny, fyrym ys’s ȧzu ny güt, wen yh koht y damnymłikja recept ȧnöh, wi dü! ‘Nie wiem, dlaczego to takie niedobre, skoro gotowałem według tego samego przepisu, co ty!’; ȧnöhśoün ‘patrzeć / spoglądać za kimś’: Yh ging wȧg ony mih ymcydryn, oder yh wöst, do zy śoüta mer nö łang ȧnöh. ‘Odchodziłem nie obracając się, ale wiedziałem, że oni jeszcze długo za mną patrzyli.’; ȧnöhtanca ‘tańczyć w tyle’: Wjyr kyna ny byfürtanca, wjyr zȧjn füt ślynćkja, wjyr tanca ȧnöh. ‘Nie możemy tańczyć z przodu, przecież jesteśmy ślęczkami, my tańczymy w tyle’; zob. też: → ȦNÖHBŁȦJN, → ȦNÖHMAHA, → ȦNÖHZIÖEN.

FERWȦJWA (ZIH) v. (imp. sg. FERWȦJW, pl. FERWȦJWT; part. perf. FERWEJWA + hon)

pobrać się, wziąć ślub, ożenić się, wyjść za mąż: Zy hon zih ferwejwa. ‘Pobrali się.’; Har ferwȧw zih, wen’ȧ hot cwencik jür. ‘On się ożenił, gdy miał 20 lat.’; Zej wułd jyn zun güt ferwȧjwa. ‘Chciała dobrze ożenić swojego syna.’

CIEKAWOSTKA: dawniej FERWȦJWA (ZIH) używano w znaczeniu ‘ożenić się’, natomiast w znaczeniu ‘wyjść za mąż’ używano czasownika → OÜSGAN (ZIH).

Por. też: ferwejwa ‘żonaty’: Bysty śun ferwejwa? ‘Jesteś już żonaty?’

PÖS s. m. (pl. PÖSA, dim. PYSŁA)

pocałunek, całus: Wi zis ej der jyśty pös! ‘Jak słodki jest pierwszy pocałunek!’; Jyr łypa zȧjn y ȧm pös bygȧnt. ‘Ich usta (wargi) spotkały się w pocałunku.’

ŚTOM(P)A v. (imp. sg. ŚTOM(P), pl. ŚTOM(P)T; part. perf. GYŚTOM(P)T + hon)

pochodzić (skądś, z jakiegoś rodu): Yhy śtom fu Oüstrȧljen, oder yh kon wymysiöeryś kuza. ‘Pochodzę z Australii, ale umiem mówić po wilamowsku.’; Zej śtompt fun Bibyśa. ‘Ona pochodzi z rodu Bibów.’

Por. też: roüsśtom(p)a ‘ts.’: H’wȧ nist ny, fu wu wjyr roüsśtoma, wȧs yh ny. Zy śprȧha, do wer fu Belgjyn, diöt jynt zȧjn. ‘Nie wiem, skąd pochodzimy, nie wiem. Mówi się, że z Belgii, gdzieś stamtąd jesteśmy.’

PASAŻJYRCUG s. m. (pl. PASAŻJYRCYG)

Mytum pasażjyrcug fiöen dy łoüt, ȧ der wiöercug dint cym fjyn fu ołylȧ wiöer ȧn zaha. ‘Pociągiem pasażerskim jeżdżą ludzie, a pociąg towarowy służy do przewożenia wszelkiego rodzaju towarów / materiałów i rzeczy.’

Zob. też: → CUG

CUG s. m. (pl. CYG, dim. CYGŁA)

1. pociąg: Zöfuł cyg fiöen uf Katowic, do’h ny wȧ, wyła oüscykłoün. ‘Tyle pociągów jedzie do Katowic, że nie wiem, który wybrać.’

2. pochód, kolumna: Der cug fun demonstranta derging śun bocȧm płoc. ‘Kolumna demonstrantów doszła już do placu.’

3. (sg. tant.) przeciąg, przewiew: Ny śtej ym cug, do dy dih ny ferkiłst! ‘Nie stój na przeciągu, żebyś się nie przeziębił!

Zob. też: → PASAŻJYRCUG, → WIÖERCUG

WIÖERCUG s. m. (pl. WIÖERCYG)

pociąg towarowy: Dy wiöercyg zȧjn ȧmałik, bo zy zȧjn zjyr śwjer. ‘Pociągi towarowe są powolne, bo są bardzo ciężkie.’

Zob. też: → CUG

ŚWYCA v. (imp. sg. ŚWYC, pl. ŚWYCT; part. perf. GYŚWYCT + hon)

pocić się: Dy fȧldat köst hefa mi ȧn hefa śwyca. ‘Praca w polu kosztuje wiele wysiłku i potu (dosł. ‘pocenia się’).’

OFANG s. m. (pl. OFANG)

początek: Zyty ocȧhja kyna bydȧjta, do dos ej der ofang fu ȧr śłȧhta krankyt. ‘Takie symptomy mogą oznaczać, że to jest początek ciężkiej choroby.’; Dy ofang fu ider at zȧjn inda śwjer. ‘Początki każdej pracy / każdego przedsięwzięcia są zawsze trudne.’

PÖST s. f. (pl. PÖSTA)

poczta: Yhy mü gejn uf dy pöst ȧn briw ufcygan. ‘Muszę iść na pocztę nadać list.’

UNDER praep. (acc., dat.)

1. (dat.) pod: Dy bjygjałoüt fedrowȧn köła under ad. ‘Górnicy wydobywają węgiel pod ziemią.’

2. (acc.) pod: War ny at, gejt under dy ad. ‘Kto nie pracuje, ten idzie pod ziemię [tj. umiera].’ (przysłowie wilamowskie)

3 (dat.) (po)między, wśród: Undyn Wymysiöejyn gyt’s hefa mejśpryhikjy łoüt. ‘Wśród Wilamowian jest wiele wielojęzycznych osób.’; Under zejh kuza zy wymysiöeryś, ȧ myta łecta kuza zy y andyn śpröha. ‘Między sobą rozmawiają po wilamowsku, a z pozostałymi rozmawiają w innych językach.’

4. podczas, w trakcie (o wojnie): Yhy ging y dy śül undum krig. ‘Chodziłem / Chodziłam do szkoły w trakcie wojny.’; Undum krig hütwer miöehysmöł eroplana ferhejnfłigja. ‘Podczas wojny słyszeliśmy nieraz, jak obok przelatują samoloty.’ – to znaczenie UNDER zarezerwowane jest właściwie tylko do wojny (→ KRIG), w innych wypadkach używa się m. in. → BY. Jeśli mowa o byciu na wojnie jako żołnierz, używa się zwrotu ym krig (→ Y).

5. za (rządów, panowania), pod (rządami, panowaniem): Ȧmöł wüwer under Estrȧjh, nöhta under Pöłn, nöhta köma dy Doüća rȧjn, ȧ nöhta dy Rüsa. Yta zȧjwer wejder under Pöłn. ‘Kiedyś byliśmy pod Austrią, później pod Polską, później weszli Niemcy, a później Rosjanie. Teraz znowu jesteśmy pod Polską.’; Undum Cepok-bjygjamȧster wiöe der wymysiöejer kjyhüf ȧ gymȧnkjyhüf gywiöda. ‘Za burmistrza Cepoka cmentarz wilamowski stał się cmentarzem gminnym.’; Dy tancgrüp «Wymysoü» höt zih nöm krig under Stanecka-Jȧga reaktywjyt. ‘Zespół «Wilamowice» reaktywowano po wojnie za Jadwigi Staneckiej (tj. Jadwiga Stanecka była pierwszą kierowniczką zespołu).’

UNDER funkcjonuje też jako przedrostek – zarówno nierozdzielny, jak i rozdzielny (under-) – nadający czasownikom różne znaczenia, m.in.: ruchu w dół lub robienia czegoś, znajdowanie się pod czymś lub kimś (w tym w przenośni – podleganie komuś), np.: zih under^|śrȧjwa ‘podpisać się’, ^|undergejn ‘zachodzić, zajść (o słońcu)’, ‘iść na dno, tonąć’, under^|śtejn ‘podlegać komuś / czemuś’, ^|underśtejn ‘stać pod czymś’.

Na temat sposobu, w jaki poszczególne formy rodzajnika określonego łączą się z UF zob. → DER.

Por. też: under andyn ‘między innymi’: To under andyn dank yr tancgrüp ȧn yr at fur Stanecka hon zy yn nömkrigscȧjta ufgyhüt cy ferbita yn bowa zih wymysiöeryś ocycin, ȧ dy wymysiöejer kultür wiöe wejder gyzan. ‘To między innymi dzięki zespołowi i pracy Staneckiej zaprzestano zakazywania ubierania się po wilamowsku, a kultura wilamowska znów była postrzegana jako wartość.’

^|UNDERHEMBŁA / UNDER^|HEMBŁA s. n. (pl. ^|UNDERHEMBŁA / UNDER^|HEMBŁA)

podkoszulek, t-shirt: Yhy ho mer gykoüft ȧ underhembła myta wymysiöejer müstyn. ‘Kupiłem sobie podkoszulek w wilamowskie wzory.’

GOÜMA s. m. (pl. GOÜMA)

podniebienie: Ȧna fun wihtiksta tȧln fum artykulacyjnikja aparat zȧjn der hjety goüma ȧn der wȧh(j)y goüma. ‘Jedną z najważniejszych części aparatu artykulacyjnego jest podniebienie twarde i podniebienie miękkie.’

HYWA (ZIH) v. (imp. sg. HYW, pl. HYWT; part. perf. GYHÖWA + hon)

1. podnieść, podnosić, unieść: Hyłf mer źe, yh kon dos ȧłȧn ny hywa! ‘Pomóż mi, nie mogę sam tego podnieść!’

2. (z ZIH) unosić się: Ym ofang śuf der Göt hymuł ȧn ad. Dy ad wiöe ȧ gywjer ȧn wistȧj: dy fynsternis hing ejwum ołmjer, ȧ der Göty Gȧjst hüw zih ejwyn wasyn. ‘Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami.’

3. (rzad.) zacząć: Der wjyt hywt cy grasjyn. ‘Gospodarz zaczyna się awanturować.’ – w tym znaczeniu najczęściej z przedrostkiem o-: ohywa ‘zaczynać, zacząć’. Współcześnie w tym znaczeniu przede wszystkim używa się czasownika → OFANGA.

Por. też: ufhywa ‘podnieść (do góry)’.

UFKUMA v. (imp. sg. KU(M) UF, pl. KUMT UF; part. perf. UF(GY)KUMA + zȧjn)

1. podnieść się, podnosić się: Di fjyrma wiöe ganc rokuma, oder yta köma zy śun uf. ‘Ta firma całkiem podupadła, ale teraz się już podnosi.’

2. wyzdrowieć, powracać do zdrowia: Ȧ wiöe krank, oder yta ej’ȧ śun ufgykuma. ‘On był chory, ale już wyzdrowiał.’

3. wzejść, wschodzić (o roślinach): Wen ȧ fłanc śun roüskymt fur ad, ys’s śun ufgykuma. ‘Kiedy roślina wychodzi z ziemi, [oznacza to, że] już wzeszła.’

4. powstawać, powstać (o zwyczajach): Dos broüh ej derzȧnk ufkuma. ‘Ten zwyczaj wówczas powstał.’

Zob. też: → KUMA

AMŁIK adj.

podobny: S’kynd ej yn ełdyn hefa möł amłik. ‘Dziecko często przypomina rodziców.’

YNŁIK / ENŁIK adj., adv.

podobny, podobnie: Dy estonyśa rek zȧjn ȧbysła ynłik wi ynzer śtrimikjy rek. ‘Estońskie spódnice są trochę podobne do naszych (wilamowskich) pasiastych spódnic.’

ŁUNPŁOC s. m. (pl. ŁUNPŁEC, dim. ŁUNPŁACŁA)

podpłomyk: Dy besta łunpłec os yh y Frȧjburg. ‘Najlepsze podpłomyki jadłem we Fryburgu.’

Zob. też: → PŁOC₂

FIÖET s. f. (pl. FIÖETA, dim. FIÖETŁA)

podróż, jazda: Dy fiöet uf Win wiöe zjyr mił, bo’h hot ȧ fȧjny gyzełśoft ym cug. ‘Podróż do Wiednia była bardzo miła, bo miałem / miałam dobre towarzystwo w pociągu.’

RȦZ s. f. (pl. RȦZA)

podróż, wyprawa, wycieczka: Yhy wynć’üh ȧ gyłyklikjy rȧz. ‘Życzę wam / panu / pani / państwu szczęśliwej podróży.’

Por. też: rȧza ‘podróżować’.

UNDER^|ZECA v. (imp. sg. UNDERZEC, pl. UNDERZECT; part. perf. UNDERZOCT + hon)

1. podstawi(a)ć (nogę): Oü s’gyłyk underzect y miöehjum menća ȧ füs. ‘Również los podstawia niejednemu człowiekowi nogę.’ (HM 1936)

2. podsadzić: Wen yh dih underzec, to ejwerśpryngsty dan coün? – No łȧjht! ‘Jak cię podsadzę, przeskoczysz ten płot? – No, łatwo!’

Zob. też: → ZECA

FASPERBRUT s. n. (pl. FASPERBRUT)

podwieczorek: Wyłsty ȧ śnytła ufs fasperbrut? ‘Chcesz kromkę chleba na podwieczorek? (UWAGA: taka kromka może być np. z masłem, twarogiem lub bez dodatku)’

DÖPUŁ(T) pref.

podwójny, dwuosobowy: Yh wje weła rezerwjyn ȧ döpułśtuw myt ȧm döpułtbet. ‘Chciałbym zarezerwować pokój dwuosobowy z łóżkiem dwuosobowym.’

Czasem döpułt używany bywa również jako przymiotnik: Jyśter wiöe Krök myt ȧr döpułta moüer ymciöent. ‘Dawniej Kraków był otoczony przez podwójny mur.’

Rzadziej używaną formą jest töpuł(t)-.

DANK₁ s. m. (pl. DANKA)

podziękowanie: Har ferdint ym wingsta ȧn śejna dank. ‘Należy mu się co najmniej piękne podziękowanie.’