Słownik

WAWER s. m. (pl. WAWYN, dim. WAWELA)

tkacz: Jyśter wiöe Wymysoü fun wawyn bykant, yta wjyd’s gywjykt śun jok ym Müzeum. ‘Dawniej Wilamowice były znane z tkaczy, teraz tka się już tylko w Muzeum.’

Por. też: dy waweryn ‘tkaczka’.

DO₂ part.

to (partykuła podkreślająca ekspresywność wypowiedzi): Do wos ziöesty? Mahwer dos? ‘To co powiesz? Robimy to?’; Do wi? Hösty ołys ferśtanda? ‘To jak? Wszystko zrozumiałeś?’

W tym znaczeniu często używana bywa partykuła → TO. Zarówno DO, jak i TO często używane są w połączeniu z → NO: No do wos? Gejwer? ‘No to co? Idziemy?’

UWAGA: w odróżnieniu od polskiej partykuły to DO występuje tylko na początku wypowiedzi, przed członem wzmacnianym. Zdania Kogo to ja widzę? nie da się przetłumaczyć na wilamowski, używając partykuły DO: Wan do yh za? – por. Wan za yh?

TO₁ conj.

to (spójnik oznaczający wynikanie lub przyzwolenie): Wen dy ny ferśtejst ȧn tekst y ȧr śpröh, to müsty dih łjyn di śpröh cy ferśtejn, oba ȧn wȧg fynda, dan tekst cy ejwerzeca. ‘Jeśli nie rozumiesz tekstu w jakimś języku, to musisz się nauczyć rozumieć ten język albo znaleźć sposób, żeby przetłumaczyć tekst.’; Wen dy ny wyłst diöt gejn, to ny gej, nimyd wyt dih cy dam ny cwyngja. ‘Jeśli nie chcesz tam iść, to nie idź, nikt cię nie będzie do tego zmuszał.’

Zob. też: → DO₁

TO₂ part.

to (partykuła podkreślająca ekspresywność wypowiedzi): To wos, gejwer śun yn ham? ‘To co, idziemy już do domu?’; Wiöe dos ny s’Leśü? To wi his’s? ‘To nie była Leokadia? To jak ona miała na imię?’

UWAGA: w odróżnieniu od polskiej partykuły to TO występuje tylko na początku wypowiedzi, przed członem wzmacnianym. Zdania Kogo to ja widzę? nie da się przetłumaczyć na wilamowski, używając partykuły TO: *Wan to yh za?. W rzadkich wypadkach TO może pojawiać się po niektórych spójnikach na drugim miejscu w zdaniu: Yhy bej byłȧjdikt, bo to har inda krigt, wo’ȧ wył, ȧn yhy mü hiöera, ȧn zuwizu błȧj yh uny nist. ‘Jestem obrażony / obrażona, bo to on zawsze dostaje, co chce, a ja muszę czekać, a i tak zostaję z niczym.’

Zob. też: → DO₂

HȦJZŁA s. n. (pl. HȦJZŁA)

(rzad.) toaleta: Dźjada, wu bysty? Zycty wejder ym hȧjzła? ‘Dziadku, gdzie jesteś? Siedzisz znowu w toalecie?’

ŚYMPA s. m. (pl. ŚYMPA)

toaleta: S’ej güt, wen der śympa ej ekstra fur bodśtuw. ‘Dobrze, kiedy toaleta jest oddzielnie od łazienki.’

Por. też: der bowaśympa ‘damska toaleta’, der kłopaśympa ‘męska toaleta’.

ŚMEŁCA v. (imp. sg. ŚMEŁC, pl. ŚMEŁCT; part. perf. GYŚMEŁCT / GYŚMUŁCA + hon / zȧjn)

1. (+ hon) (s)topić, roztopić: S’ȧjza konsty jok by huher temperatür śmełca. ‘Żelazo możesz roztopić tylko w wysokiej temperaturze.’

2. (+ zȧjn) (s)topić się, tajać: Wen’s wiöem ej, śmełct dy puter. ‘Gdy jest ciepło, masło się topi.’; S’ȧjz śmełct śun by zero grad. ‘Lód topnieje już w temperaturze zera stopni.’

BȦJŁ s. n. (pl. BȦJŁN, dim. BȦJŁIHŁA)

topór: S’bȧjł dint cym fłekja ȧn śȧjta. ‘Topór służy do ciosana i rąbania’ (HM, 1930)

Por. też: s’griny bȧjł ‘zielony topór’ (potwór, którym straszyło się dzieci, bebok).

TIÖERBA s. m. (pl. TIÖERBA, dim. TIÖERBŁA)

torba, reklamówka, plecak: Gük yh ny riöeher, ho’h cynencła inda ym tiöerba. ‘Mimo że nie palę, zawsze mam zapałki w torbie / w plecaku.’

TORT s. m. (pl. TORTA, dim. TORTŁA)

tort: Uf men gybürstag wje’h weła hon ȧn ćekülodtort. ‘Na urodziny chciałbym dostać tort czekoladowy.’

TOSTER s. m. (pl. TOSTYN, dim. TOSTELA)

toster: Wi der toster höt dy tosta roüsgywüfa, derśrok yh ȧzu, do’h het bałd ömahtik gywiöda. ‘Gdy toster wyrzucił tosty, tak się wystraszyłem / wystraszyłam, że prawie zemdlałem / zemdlałam.’

WIÖER s. f., sg. tant.

1. towar: Ufum miöek fyndsty ołylȧ wiöer. ‘Na targu znajdziesz wszelkiego rodzaju towary.’

2. tkanina: Je wiöer wiöe cy dyn, ȧ dar śtöf wiöe wejder cy gröp. ‘Tamta tkanina była za cienka, a to sukno było z kolei za grube.

3. materiał: Yhy ho nö ny gynüg badȧnwiöer ufgykłoüt ȧ dökterat cy śrȧjwa. ‘Nie zebrałem jeszcze wystarczająco dużo materiału badawczego do napisania pracy doktorskiej.’

GYZEŁŚOFT s. f. (pl. GYZEŁŚOFTA, dim. GYZEŁŚOFTŁA)

1. towarzystwo: Di gyzełśoft gyfełt mer ny, yh zo łiwer gejn wȧg. ‘To towarzystwo mi się nie podoba, lepiej już sobie pójdę.’

2. stowarzyszenie: Y Wymysoü at dy Gyzełśoft «Wymysiöejyn», wyły höt hefa fjy dy wymysiöejer kultür gymaht. ‘W Wilamowicach działa Stowarzyszenie «Wilamowianie», które wiele zrobiło dla kultury wilamowskiej.’

MYTKUMA v. (imp. sg. KU(M) MYT, pl. KUMT MYT; part. perf. MYT(GY)KUMA + zȧjn)

towarzyszyć (komuś); iść, pójść, przyjść razem: Ny błȧj dö zyca, ok ku myt yns myt! ‘Nie siedź tu, tylko chodź z nami!’; Myter dyr kom oü ȧ grusy nut myt. ‘Z suszą przyszła też wielka nędza / bieda.’

Zob. też: → KUMA

WYNDIŚY BROÜT adj + s. f.

trąba powietrzna, huragan: Dy wyndiśy broüt höt ym Bibiöewjec ȧ grusy bźym gyfełt, zu, do zy zih ufum fjyśta fu ȧr hyt höt ȧcwe gybroha ȧn ȧ tȧl błȧ hengja. ‘Huragan powalił w Bibowcu wielki modrzew, tak, że się rozbił na dwie części o szczyt dachu i część tam zawisła.’

TRU^|MYT s. f. (pl. TRUMYTA, dim. TRUMYTŁA)

1. trąbka: Ufer trumyt cy śpejła djef’ȧ hon güty płoüc. ‘Żeby grać na trąbce, trzeba mieć dobre płuca.’

2. klakson: Yhy derkant zȧj oüta fur trumyt. ‘Poznałem / Poznałam jego auto po klaksonie.’

FELIZA (ZIH) v. (imp. sg. FELIZ, pl. FELIZT; part. perf. FELÖZA + hon)

tracić, zgubić: Yh feliz dy höfnan, do’h wa y ȧm śtykla yn ham cyrykkuma. ‘Tracę nadzieję, że wrócę do domu w jednym kawałku.’; Yhy fjet mih, do’h wa mih feliza. ‘Boję się, że się zgubię.’

Zob. też: → FELJYN

GYWÖNHȦJT s. f. (pl. GYWÖNHȦJTA)

1. tradycja, zwyczaj: Y Wymysoü hon zy hefa gywönhȧjta, wo zy zȧjn zjyr łanik, cym bȧjśpil der Śmjergüst. ‘W Wilamowicach jest wiele tradycji, które są bardzo żywe, na przykład Śmiergust.’

2. przyzwyczajenie: S’ej mȧj gywönhȧjt, ida mügja ȧn kȧfy oüscytrynkja. ‘To moje przyzwyczajenie: wypijać każdego ranka jedną kawę.’

3. nałóg: S’riöehyn dos ej zjyr ȧ śodnikjy gywönhȧjt. ‘Palenie to bardzo szkodliwy nałóg.’

W tym znaczeniu używa się również rzeczownika der gywön.

^|TRAKTOR s. m. (pl. TRAK^|TON)

traktor: Gej öbaht, bo diöt fiöen dy trakton rym – dy kyna dih ejwerfiöen! ‘Uważaj, bo tam jeżdżą traktory – one mogą cię przejechać!’

Inną używaną formą jest der ^|trökter (sg.), dy ^|tröktyn (pl.) ‘ts.’.

^|TRANSPORT s. m. (pl. TRANSPORTA)

transport: Müswer zihja ȧ transport, bo fylȧjht wyt dos zȧjn śpöt ȧn wer kyna ny nama kȧ oütabüs. ‘Musimy poszukać transportu, bo może będzie już późno i nie będzie autobusu.’; Der publićnikjy transport mü zȧjn y ider śtot byfłysa. ‘W każdym mieście powinno się dbać o transport publiczny.’

Por. też: der ȧśpürtransport ‘transport jednośladowy’, der mejśpürtransport ‘transport wielośladowy’.

GROZ s. n. (pl. GROZdim. GRAZŁA)

1. trawa: Wu gejter? – Cym Pejter. – Nö wos? – Typa groz. ‘Gdzie idziecie? – Do Pejtra. – Po co? – (Po) garnek trawy.’ (rymowanka);

2. zioło, chwast: Mȧj nökweryn ej ȧzu gyśȧjt, ejs wȧs, fu wyłum groz mȧ ȧn ty kon maha. ‘Moja sąsiadka jest tak obeznana, wie, z którego zioła można zrobić herbatę.’; Yhy ho gyfunda s’grop fu mem prȧdźjada, oder diöt wün śun kȧ błimła ny, ok łoüter groz. ‘Znalazłem grób swojego pradziadka, ale nie było już na nim kwiatów, tylko same chwasty.’

Por. też: groza ‘paść się, jeść trawę; kosić trawę’: Yh zoh ȧmöł cwej hoza / Ufum kjyhüf groza / S’hot mih wunder, ejwerwunder / Wi dy hoza groza. ‘Widziałem raz dwa zające / Jak na cmentarzu jadły trawę / Dziwiłem się, bardzo się dziwiłem / Jak zające jedzą trawę.’

Zob. też: → KROÜT

TRENJYN v. (imp. sg. TRENJY, pl. TRENJYT; part. perf. (GY)TRENJYT + hon)

trenować: Der büw trenjyt fłȧjsik ȧn’ȧ höt ȧ nadgriöeda gykrigt. ‘Chłopiec pilnie trenował i zdobył nagrodę.’

ȦBYSŁA adv., pron.

trochę: Yhy kuz ȧbysła englyś. ‘Mówię trochę po angielsku.’; No, s’köst ȧbysła, h’wa nist ny ziöen. ‘No, (to) trochę kosztuje, nie powiem.’; Hiöerwer ȧbysła, fylȧjht kymt’ȧ nö cyryk. ‘Poczekajmy trochę, może jeszcze wróci.’

DRȦJEK s. f. (pl. DRȦJEKJA, dim. DRȦJEKŁA)

trójkąt: Dy bowa łen ymertihła uf drȧjek cyzoma ȧn zy kyca zih myta ym. ‘Kobiety składają odziewaczki (chusty odziewacze) na trójkąt i się nimi okrywają.’

Por. też: drȧjekik ‘trójkątny’.

ȦBYSELÜĆÜ adv., pron.

troszeczkę: S’rȧnt śun ȧbyselüćü cy zjyr – gejwer yn ham! ‘Pada już troszkę za mocno – chodźmy do domu!’.

TRÖN s. f. (pl. TRÖN, dim. TRYNŁA)

trumna: Kȧzer ȧn batłer hon yr trön ȧ maht. ‘Cesarz i żebrak mają w trumnie taką samą władzę.’ (HM 1936 – powiedzenie wilamowskie)

TRÜSKAWK s. f. (pl. TRÜSKAWKJA)

truskawka: S’ej śod, do’s śun kȧ trüskawkja mej ny zȧjn. ‘Szkoda, że nie ma już truskawek.’

Inną używaną formą jest der truskawki ‘truskawka’.

TOÜYN v. (imp. sg. TOÜY, pl. TOÜYT; part. perf. GYTOÜYT + hon)

1. trwać: Dy at mü hon łang gytoüyt, wen zy yta ȧzu ȧjkȧmȧt zȧjn cyrykkuma. ‘Praca musiała długo trwać, skoro wracają teraz tacy umęczeni / spracowani.’; Dy prifnan wyt toüyn ȧ anderhołwy śtund – nö dar cȧjt müster ojer prifnanata ogan. ‘Egzamin potrwa półtorej godziny – po tym czasie muszą państwo oddać prace egzaminacyjne.’

2. żyć: Yhy bej śun ołd, yhy wa śun łang ny toüyn, gydenkt mȧj wjytyn, kyndela. ‘Jestem już stary / stara, już długo nie pożyję, pamiętajcie moje słowa, dzieciątka.’

Rzadziej używaną formą jest doüyn.

DYRB s. m. (pl. DYRBA, dim. DYRBŁA)

tryb, koło zębate: Ȧ dyrb dos ej ȧ rod myta cȧngla. ‘Tryb to koło z ząbkami.’

Por. też: der hȧsdyrb ‘(gram.) tryb rozkazujący’, y dy dyrba nama ‘wziąć w obroty, rządzić się kimś’: Wen’ȧ dos ȧłȧn ny maht, wa yhy’ȧ nama y dy dyrba! ‘Jeśli sam tego nie zrobi, to ja wezmę go w obroty (już ja się nim zajmę)!’

CYTYN v. (imp. sg. CYTER, pl. CYTYT; part. perf. GYCÖTYT + hon)

trząść (się), drżeć: Yhy wȧ nist ny, wos ej mytum gyśan, oder dos wiöe ȧzu groüzłik, do’ȧ cytyt nö bocy yta. ‘Nie wiem, co się z nim stało, ale było to tak przerażające, że drży aż do teraz.’; S’wiöe diöt ȧzu kałd, do’h cytyt owi zülc. ‘Było tam tak zimno, że trząsłem się jak galareta’.

RȦJWA v. (imp. sg. RȦJW, pl. RȦJWT; part. perf. GYREJWA + hon)

(ze)trzeć: Uf dy arpułpłec müsty cyderjyśt arpułn rȧjwa. ‘Na placki ziemniaczane musisz najpierw zetrzeć ziemniaki.’

Por. też: s’rejwȧjzła ‘tarka’.

DRȦJYLȦ num.

trzech rodzajów, na trzy sposoby, trojako: Ym łand fur hoütnikja gymȧn Wymysoü gingja dy łoüt yr jyśta hełwt fum cwenciksta hundytjür drȧjylȧ ogycün. Dy Wymysiöejer hisa dos: śłyzyś, wymysiöeryś ȧn pönyś. ‘Na terenie dzisiejszej gminy Wilamowice w pierwszej połowie XX wieku ubierano się trojako. Wilamowianie nazywali to: po śląsku, po wilamowsku i po polsku.’

ŁIHTYN adj.

trzeźwy: Tiöe ny fiöen mytum oüta, wen dy ny byst łihtyn! ‘Nie waż się jechać samochodem, gdy nie jesteś trzeźwy / trzeźwa!’; Wen’ȧ cünum telefonjyt, do ziöet’s’um, do ejs wyt mytum ny kuza, wȧł’ȧ ny wjyd łihtyn. ‘Gdy do niej zadzwonił, powiedziała mu, że nie będzie z nim rozmawiała, zanim nie wytrzeźwieje.’

HUMUŁ s. f. (pl. HUMUŁN)

trzmiel: Dy humułn zȧjn fjy dy wjytśoft zjyr nejtłik, wȧł zy kyna dy błimła byśtiwa by nejdyn temperatün wi dy byn. ‘Trzmiele są bardzo pożyteczne dla rolnictwa, ponieważ mogą zapylać kwiaty przy niższych temperaturach niż pszczoły.’

HAD s. n. (pl. HADA, dim. HADŁA)

trzoda, stado: Hefa nomadafelkjyn hüta ind grusy hada fihjyn ufa stepa. ‘Wiele ludów koczowniczych pasło zawsze wielkie stada zwierząt na stepach.’; Der kjyt kymt śun mytum had cyryk. ‘Pastuch już wraca z trzodą.’ – w tym znaczeniu używa się również rzeczownika → HEFA₂.

Por. też: s’had ‘ognisko, trzon kuchenny’.

ŚTRUNG s. m. (pl. ŚTRYNG)

trzon kapusty, głąb: Dy kroütśtryng zȧjn hałd zjyr gyzund. ‘Głąby kapusty są podobno bardzo zdrowe.’

DRȦJ num. (ord. DRYT-, s. DRȦJER)

trzy, 3: Wi ynzer Wilüś hot drȧj jür, kund’ȧ śun rȧhyn bocy can! ‘Kiedy nasz Wiluś miał dziesięć lat, już umiał liczyć do dziesięciu!’; Der dryty płoc ej ny śłȧht, oder yhy wułd zȧjn ufum jyśta. ‘Trzecie miejsce nie jest złe, ale chciałem być na pierwszym.’

DRESIK num. (ord. DRESIKST-, s. DRESIKJER)

trzydzieści, 30: Wo ȧmöł mejer łoüt łjyn zih wymysiöeryś kuza. War’ȧs, wifuł kuzyn fur wymysiöeryśa śpröh wan zȧjn y dresik jür? ‘Coraz więcej ludzi uczy się mówić po wilamowsku. Kto wie, ilu użytkowników będzie miał język wilamowski za 30 lat?’

HAŁDA (ZIH) v. (imp. sg. HAŁD, pl. HAŁT; part. perf. GYHAŁDA + hon)

1. trzymać (coś): Hałd dih fest ȧn ny łö’s, do dy ny rofełst! ‘Trzymaj się mocno i nie puszczaj, żebyś nie spadł!’; Har hełt zy fjy dy hand. ‘On trzyma ją za rękę.’

2. zachować: Yhy ho men skorb gyhałda, yhy ho’ȧ bywjet. ‘Zachowałem swój skarb, obroniłem go.’

3. chować, hodować (zwierzęta): Śwen cy hałda dos ej fjyr mejh cy fejł at, yhy wył dos śun ny maha. ‘Hodowla świń to dla mnie za dużo roboty, nie chcę już tym się zajmować.’

4. trzymać (gdzieś): Yhy hałd oły wymysiöejer kłȧdyn yr łod. ‘Trzymam wszystkie wilamowskie ubrania w skrzyni.’

DRECA num. (ord. DRECYT-, s. DRECYNER)

trzynaście, 13: Wymysoü wiöe ogyśtyft ym drecyta hundytjür. ‘Wilamowice zostały założone w trzynastym wieku.’; Ym cwetoüzyt drecyner jür śtiörw ȧ wymysiöejer tyhter – der Tołer Jüza. ‘W 2013 r. zmarł wilamowski poeta – Józef Gara.’

TJYKJYŚ / TJYKIŚ adj.

turecki: Dy tjykjyśa ymyntihła zȧjn dy tojersta ȧn dy śynsta. ‘Tureckie odziewaczki (element stroju wilamowskiego) są najdroższe i najpiękniejsze.’

WAR₂ s. f. (pl. WARA)

turkuć podjadek: Dy wara kyna growa, krihja, śwyma, fłigja ȧn śpejła – zy zȧjn ju supermoda! ‘Turkucie podjadki potrafią kopać, pełzać, pływać, latać i grać – to są superowady!’

DÖ pron.

1. tutaj, w tym miejscu (lokalizacja): Śymki, bysty dö? Yhy kon mih cün der ny dertelefonjyn! ‘Szymon, jesteś tu? Nie mogę się do ciebie dodzwonić!’

2. tutaj, w to miejsce (kierunek): Kuźe dö cy yns, wos śtejsty ȧzu undum rȧn? ‘Chodźże tutaj do nas, co tam stoisz pod deszczem?’;

Por. też: fu dö ‘stąd, z tego miejsca’, bocy dö ‘tędy, do tego miejsca’: Müsty’s oüsśnȧjda fu dö bocy dö. ‘Musisz wyciąć stąd dotąd’.

HJYZIK adv.

tutejszy, lokalny: Dy hjyzikja aktywista hon zjyr fejł fjy dy wymysiöeryśy kultür ȧn śpröh gymaht. ‘Lokalni aktywiści zrobili bardzo wiele dla języka wilamowskiego i kultury wilamowskiej.’

HJET adj., adv. (HATER / HJETER, HATST- / HACT- / HJETST-)

twardy (cecha fizyczna): Dos brut ej śun ganc hjet gywiöda. ‘Ten chleb stał się już całkiem twardy / już całkiem sczerstwiał.’; S’ȧhjahułc ej hater fum łyndahułc. ‘Drewno dębowe jest twardsze od lipowego.’; Wen ȧ menć śtjyrwt, wjyd zȧj łȧjb hjet. ‘Gdy człowiek umiera, jego ciało twardnieje.’

GYZYHT s. n. (pl. GYZYHTA / rzad. GYZYHTYN, dim. GYZYHTŁA)

twarz: Dü höst yhta ufum gyzyht. ‘Masz coś na twarzy.’

DȦJ pron.

1. twój (zaimek dzierżawczy): Dȧj brüder ej ełder fu mȧjnum. ‘Twój brat jest starszy niż mój.’; Fiöewer myt mem oüta cy myt dȧjnum? ‘Jedziemy moim samochodem czy twoim?’; Yhy ho śun den briw gyłaza. ‘Przeczytałem / Przeczytałam już twój list.’; Fu wu ej dos zisy y der śtym? ‘Stąd ta słodycz w twym głosie?’

2. (tylko w formie pron.) mąż (m.) lub żona (f.): Kuzty myt dȧjnum wejder ny? ‘Znowu nie rozmawiasz ze swoim (mężem)?’

Mimo że przed rzeczownikiem (tj. w funkcji przydawki) używa się przede wszystkim formy krótszej (adj.), dłuższa forma (pron.) również może wystąpić w tej pozycji, szczególnie kiedy chce się podkreślić zaimek dzierżawczy: Di hyt ej dȧjs, bo zy gyhüt inda y dȧjna ełdyn. ‘Ten dom jest twój, bo on zawsze należał do twoich rodziców.’ – por. Di hyt gyhüt y den ełdyn. ‘Ten dom należał do twoich rodziców.’ Poza tym formy dłuższe (pron.) są rzadko używane. Tradycyjnie występują one w roli orzeczenia imiennego, z tym, że gdy się odnoszą do ludzi, na ogół oddają rodzaj przypisany osobie (zob. znaczenie 2.), o której mowa. Gdy jednak odnoszą się do zwierząt czy przedmiotów, używa się na ogół formy DȦJS (por. Di hyt ej dȧjs [...] wyżej) – nawet jeśli mowa o liczbie mnogiej. Dotyczy to również innych zaimków dzierżawczych.

ŚOFA v. (imp. sg. ŚOF, pl. ŚOFT; part. perf. GYŚOFA / GYŚOFT + hon)

1. (s)tworzyć: Ym ofang śuf der Göt hymuł ȧn ad. ‘Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię.’

2. kupić: Ny bej bejz, oder yhy mü der ziöen, do dȧj ibercijer ej śun ȧzu śywik, do dy djefst der ȧn noja śofa. ‘Nie złość się, ale muszę ci powiedzieć, że twój ibercijer (rodzaj płaszcza) jest już wysłużony, musisz kupić sobie nowy.’

3. zdołać, dać radę: Dü wyst dos śofa! Yhy głiöe y djyr! ‘Dasz radę! Wierzę w ciebie!’

DÜ pron.

ty (zaimek osobowy): Wos wyłsty? ‘Czego [ty] chcesz?’; Gej der öbaht, do dy dih ny ferkiłst! ‘Uważaj, żebyś [ty] się nie przeziębił!’; Dü łoüzbüw, dü! ‘Ty nikczemniku, ty!’; Wjyr wełda dih fren... ‘Chcielibyśmy cię spytać...’; O dü łiwy ałdy śpröh! / Wjyr kuza dejh inda nöh. ‘O ty drogi stary języku! / Mówimy tobą wciąż jeszcze.’ (FB 1922); Wos ej nojys by djyr? ‘Co nowego u ciebie?’

Mimo że w zdaniach oznajmujących i pytających w języku wilamowskim z reguły zawsze występuje podmiot, zaimek osobowy DÜ czasem (choć rzadko) bywa opuszczany, szczególnie w pytaniach: Wyst mer hyłfa? ‘Pomożesz mi?’; Konst mün kuma? ‘Możesz przyjść jutro?’

Zob. też: → DÜN

WOH s. f. (pl. WOHA)

tydzień: Wen yh ȧzu wje kuza wymysiöeryś diöh ȧ woh, to wje’h śun ganc güt kuza. ‘Gdybym tak rozmawiał / rozmawiała po wilamowsku przez tydzień, to bym już całkiem dobrze mówił / mówiła.’

Zob. też: → USTERWOH