Słownik

FERZYHJERAN s. f. (pl. FERZYHJERANA)

ubezpieczenie: Yhy fiöe mün uf Bejm, yhy ho ołys byrȧt, jok ȧ ferzyhjeran mü’h nö kiöefa. ‘Jadę jutro do Czech, mam wszystko gotowe, tylko muszę jeszcze kupić ubezpieczenie.’

FERZYHJYN (ZIH) v. (imp. sg. FERZYHJER, pl. FERZYHJYT; part. perf. FERZYHJYT + hon)

ubezpieczyć (się), ubezpieczać (się), zabezpieczyć (się): Yh wje weła mȧj cyrykfiöet ferzyhjyn. ‘Chciałbym / Chciałabym ubezpieczyć podróż powrotną.’; Der Myhuł djef zih ȧłȧn ny ferzyhjyn, bo’ȧ höt dy ferzyhjeran fu zen ełdyn. ‘Michał nie musi się sam ubezpieczać, bo ma ubezpieczenie od rodziców.’; Ynzer internetzȧjt ej ferzyhjyt myta noüyśta tehnologyśa mytułn ym AI-fergrȧjfa ȧtkȧn. ‘Nasza strona internetowa jest zabezpieczona najnowszymi narzędziami technologicznymi przeciw atakom AI.’

FERFŁÜGJA, FERFŁUGA adj.

ubiegły, miniony: Ufa fłećbȧnkla köma dy nökweryna cyzoma, s’mȧsts zuntag nömytags ȧn zy kuzta fu dam, wo ej gyśan yr ütśoft yr ferfłügja woh. ‘Na ławkach przy wejściu do domu schodziły się sąsiadki, zazwyczaj w niedzielę po południu i rozmawiały o tym, co się stało w miejscowości w ubiegłym tygodniu.’

OCIN (ZIH) v. (imp. sg. CI O, pl. CIT O; part. perf. OGYCÜN + hon)

ubierać / ubrać (się), zakładać / założyć coś, włożyć / wkładać (ubranie, buty): Wi zy mih nöma ys lager, ziöeta zy mer nok: ci dih o ȧn kum. ‘Gdy mnie zabrano do obozu, powiedziano mi tylko: ubierz się i chodź.’; Wi kon mȧ ȧ menća unryhta jok wegja dam, wi ȧ kuzt ȧn wi’ȧ zih ocoügt? ‘Jak można prześladować człowieka tylko ze względu na to, jak on mówi i jak się ubiera?’; Konsty gejn, ok ci der dy myc o. ‘Możesz iść, tylko załóż czapkę.’

Por. też: ocycin hon ‘mieć, w co się ubrać, mieć ubranie, mieć strój (dosł. ‘mieć do ubrania)’: Yhy ho yta drȧj möł ocycin: uf dy grusa hȧltag, cyr tancgrüp ȧn ufs bygrytnys. ‘Mam teraz trzy stroje: na duże święta, do zespołu i na pogrzeb.’

OCIWERIK s. n. (pl. OCIWERIKJA)

ubiór, strój: Yhy łis mer nyn s’gancy ociwerik: ȧ rök, gyśtałt, śjyctüh, jypła, jüpka ȧn hoüa. ‘Dałam sobie uszyć cały strój: spódnicę, oplecek, fartuch, jypłę, jupkę i czepce.’

Zob. też: → FŁȦK, → KŁȦD, → TRAHT

ÜR₁ s. n. (pl. ÜN, dim. ÜLA)

ucho: Di głiöeśnikjy müzik yn üla brengt der dy ün hejn. ‘Głośna muzyka w słuchawkach (dousznych) psuje ci uszy.’

HENKL s. m. (pl. HENKLN, dim. HENKJEŁA)

ucho (kubka, garnka): Fyrym ej dȧj typła ym gymyłkiöb? – S’füł ro ȧn der henkl höt zih ogybroha. ‘Dlaczego twój kubek jest w koszu na śmieci? – Upadł i ułamało mu się ucho.’

ȦDKŁOÜFA v. (imp. sg. ȦDKŁOÜF, pl. ȦDKŁOÜFT; part. perf. ȦDKŁOÜFA + zȧjn)

uciekać: S’möndła łaht, yh ym strah / Füng yh cy ȧdkłoüfa / Dy müter jiöet mih mytum śtrang / Zy kon mih ny derłoüfa. ‘Księżyc świeci, ja w strachu / Zaczęłam uciekać / Mama goni mnie z powrozem / Nie może mnie dogonić.’ (fragment piosenki Mȧkja mȧj); Wen dy Doüća rȧjnköma, do ȧdkłüfa dy Wymysiöejyn. ‘Gdy przyszli Niemcy, Wilamowianie uciekli.’

ŚÜLBÜW s. m. (pl. ŚÜLBÜWA, acc. / dat. sg. ŚÜLBÜWA, gen. ŚÜLBÜWAS, voc. ŚÜLBÜWY, dim. ŚÜLBIWŁA / ŚÜLBÜWŁA)

uczeń: Jyr, śülbüwa, kumt oü dö byhend! / Hałd frum łid ȧn piöebeźnje dy hend! ‘Wy, chłopcy, przyjdźcie tu też szybko! / Śpiewajcie nabożnie pieśń i złóżcie pobożnie ręce!’ (fragment pieśni Wjyr wan oüh ȧ łöstik łid zyngja)

Por. też: s’śülkynd ‘uczeń (dowolnej płci).

Zob. też: → BÜW

ŚÜLMȦKJA s. n. (pl. ŚÜLMȦKJA)

uczennica: Dy śülmȧkja hon hefa möł beser nöta wi dy śüłbüwa. ‘Uczennice często mają lepsze oceny niż uczniowie.’

Zob. też: → MȦKJA

ŁJYN (ZIH) v. (imp. sg. ŁJY, pl. ŁJYT; part. perf. GYŁJYT + hon)

uczyć (się): Wjyr łjyta zih yr śül ny śrȧjwa wymysiöeryś, oder yta kynwer yns dos cüłjyn. ‘Nie uczyliśmy się w szkole pisać po wilamowsku, ale teraz możemy się tego douczyć.’; Dy müst dih łjyn ida tag ȧbysła, ȧ ny uf dy łecty wȧjł. ‘Musisz się uczyć każdego dnia po trochu, a nie na ostatnią chwilę.’; Mejh łjyta zy yr śül łaza, śrȧjwa, zyngja ȧn koha. ‘Mnie uczono w szkole czytać, pisać, śpiewać i gotować.’

TÜN v. (imp. sg. TÜ, pl. TÜT; part. perf. GYTÖN + hon)

1. (u)czynić, (z)robić, począć: Yh ho ny, wu cy gejn, wos zo’h yta tün? ‘Nie mam dokąd iść, co mam teraz począć?’; Kȧ at höt nö nimanda nist śłȧhtys ny gytön. ‘Praca jeszcze nic złego nikomu nie zrobiła.’; O Göter Hjer, hyłf mer źe, bo’h wył dos ny tün! ‘O Panie Boże, pomóż mi, bo nie chcę tego czynić!’

2. (rzad.) czasownik posiłkowy używany z bezokolicznikiem czasownika (podkreśla wykonywanie jakiejś czynności): Medytjyn tü’h inda undum pryśnic. ‘Rozmyślam zawsze pod prysznicem.’; Ym mjeca tün dy koca śjeca. ‘W marcu koty mają zaloty.’

Por. też:

BANG TÜN ‘sprawi(a)ć przykrość, być żal’: S’tot mer fjy dy wür bang, do wer yns müsta trena, oder yhy ho nist ny gyziöet. ‘Było mi naprawdę przykro, że musieliśmy się rozstać, ale nic nie powiedziałem / powiedziałam.’;

HON MYT YHTA / MYT IMANDA CY TÜN ‘mieć z czymś / z kimś do czynienia’: Zej ziöet, do zy hot myt dam nist ny cy tün, oder yhy głiöe jyr ny. ‘Ona mówi, że nie miała z tym nic do czynienia, ale ja jej nie wierzę.’ – lub ‘być na coś chorym’: Ȧ höt mytum hac / maga cy tün. ‘On jest chory na serce / na żołądek.’;

CY TÜN HON ‘być zajętym, mieć coś do robienia’: Fercȧj, yta ho’h cy tün, fre nö imanda ym dy hyłf. ‘Wybacz, jestem teraz zajęty, poproś jeszcze kogoś o pomoc.’;

S’TÜN ‘czyn, działanie, działania’: Dank ym tün fun hjyzikja aktywista wjyd dy wymysiöeryśy śpröh wo ȧmöł mejer gyzan ym wymysiöeryśa kesuł. ‘Dzięki działaniom miejscowych aktywistów język wilamowski jest coraz bardziej poważany w społeczności mieszkańców Wilamowic.’

Zob. też: → ATA, → GYTÜN, → MAHA, → TYT, → WEJTÜN

TÜŹUM adj.

uczynny, pomocny: Zełda ȧ menć, wo’ȧ wje zȧjn ȧzu tüźum wi mȧj kłop. ‘Mało kto jest tak pomocny jak mój mąż.’ Wen ny dy tüźumy Grażyn, wjewer nist ny kyna ofanga. ‘Gdyby nie uczynna Grażyna, nic byśmy nie zrobili’.

FERKUMA v. (imp. sg. FERKU(M), pl. FERKUMT; part. perf. FERKUMA + zȧjn)

udać się, obrodzić (o drzewach owocowych): Dy fłoüma zȧjn hojer zjyr ferkuma. ‘Śliwki w tym roku bardzo się udały.’

Por. też: unferkuma ‘niedorozwinięty, zdeformowany (o owocach)’: Dy kwaka hon gyröta, ȧ der topinambür ej zjyr unferkuma. ‘Kwaki (brukiew) w tym roku się udały, a topinambur jest bardzo zdeformowany.’

Zob. też: → KUMA

ŚŁAG s. m. (pl. ŚŁYG)

udar, zawał: Har ej ju zjyr krank, cyderjyśt krigt’ȧ ȧn śłag ys hac, ȧn yta ys hiöet. ‘On jest bardzo chory, najpierw miał zawał, a teraz udar.’

Por. też: ȧn śłag ys hac krigja ‘dostać zawału’, ȧn śłag ys hiöet krigja ‘dostać udaru mózgu’.

ŚŁÖG s. m. (pl. ŚŁYG)

uderzenie, cios: Har höt hefa śłyg gykrigt, oder’ȧ śłüg zy ny cyryk. ‘On otrzymał wiele ciosów, ale nie oddał im.’

UWAFÜS s. m. (pl. UWAFIS)

udo: Ȧ myk höt mih ym uwafüs gybysa ȧn’s śmjyt mih diöt ȧ ganca tag. ‘Komar ugryzł mnie w udo i swędzi mnie cały dzień.’

TYHTA v. (imp. sg. TYHT, pl. TYHT; part. perf. GYTYHT + hon)

układać, ułożyć, (na)pisać (teksty rymowane): Y ȧr śpröh cy tyhta, mü’ȧ zy güt kyna. ‘Żeby układać wiersze w jakimś języku, trzeba go dobrze znać.’

Zob. też: → GYTYHT, → TYHTER

GUS s. m. (pl. GUSA, dim. GOÜSŁA)

1. ulewa, Wjyr köma yn ham ym gus cyryk ȧn wer wün oły niöerkjanos. ‘Wróciliśmy do domu w ulewę i byliśmy wszyscy zupełnie mokrzy.’

2. lunięcie, chlust: Yhy ging ym Ustermöntag fu dyham roüs ȧn yh krigt ȧn zyta gus fur nökweryn, dos ej ȧ strah ufer wełt. ‘Wyszedłem z domu w Lany Poniedziałek i dostałem do sąsiadki takie lunięcie wodą, że coś okropnego.’

ŚTRÖS s. f. (pl. ŚTRÖSA, dim. ŚTRYSŁA)

ulica, droga: Y Wymysoü hower hefa grusy, brȧty śtrösa, ok ny ejweron zȧjn tretüan. ‘W Wilamowicach mamy duże, szerokie ulice, ale nie wszędzie są chodniki.’

GOS s. f. (pl. GOSA, dim. GASŁA)

uliczka (mała): Di gos, wo gejt fum Twośwȧg bocum Bibiöewjec, hȧst Hełgasła. ‘Uliczka, która prowadzi od ul. Piłsudskiego do Bibowca, nazywa się „uliczka Piekielna”.’

FERHEJNŁIK adj.

ulotny (taki, co przemija): S’ława fu ȧm mulkjadrymuł ej ferhejnłik. ‘Życie motyla jest ulotne.’

OZECA (ZIH) v. (imp. sg. ZEC O, pl. ZECT O; part. perf. OGYZOCT + hon)

1. umiejscowić, umiejscawiać (coś gdzieś): Zej hon ȧ figür ufum ełter ogyzoct. ‘Oni umiejscowili figurę na ołtarzu.’

2. osiąść, osiadać, osadzić, osadzać (się): Dy jyśta Wymysiöejyn hon zih y Wymysdiöf ogyzoct. ‘Pierwsi Wilamowianie osiedli w Starej Wsi.’; Jyśter zocta dy łandbyzycyn gan ferśidnikjy kolonista uf jyn fermygja o, bo zy śtyfta o nojy djyfyn ȧn ȧdwiklta ȧ regjon. ‘Dawniej właściciele ziemscy chętnie osadzali różnych kolonistów na swoich majątkach, bo ci zakładali nowe wsie i rozwijali region.’

3. osiąść, pokryć (np. o nalocie): Dy rür ej ganc myt hüst ogyzoct. ‘Rura jest całkiem pokryta rdzą.’; Dy ołdy kjyhabȧnja fu köperbłȧh zect dy patyn fest o. ‘Stara kopuła kościelna z blachy miedzianej mocno pokrywa się patyną.’

Zob. też: → ZECA

UFŚTEŁA (ZIH) v. (imp. sg. ŚTEŁ UF, pl. ŚTEŁT UF; part. perf. UFGYŚTEŁT + hon)

1. umieścić, postawić, rozstawić: Har śtełt nojy fotogrȧfija ufȧ śrank uf. ‘On umieścił nowe zdjęcia na półce’; Der kȧprol śtełt dy drowa y cwü cȧjłn uf. ‘Kapral rozstawił żołnierzy w dwuszeregu.’

2. (z ZIH) postawić się, ustawić się: Wjyr śtełta yns oły fjyr tjyr uf ȧn wer hiöerta uf dy decyzyj fur kumisyj. ‘Ustawiliśmy się wszyscy przed drzwiami i czekaliśmy na decyzję komisji.’

3. postawić, podnieść (coś przewróconego): Wos łejgja di śtiln ȧzu rym? Wjyr müsa zy ufśteła. ‘Czemu te krzesła tak leżą? Musimy je postawić.’

4. wybudować, zbudować: War śtełt uf je hyt bym gyweł? ‘Kto wybudował tamten dom przy sklepie?’

5. ustanowić (rekord): Ȧ głejd fu ynzer drüżyn höt ȧn noja rekord ufgyśtełt! ‘Członek naszej drużyny ustanowił nowy rekord!’

Zob. też: → BOÜ(Y)N, → MOJYN, → ŚTEŁA

ŚTARWA v. (imp. sg. ŚTARW, pl. ŚTARWT; part. perf. GYŚTIÖRWA + zȧjn)

umrzeć, umierać: War ej gybün, dar mü śtarwa. ‘Kto się urodził, ten musi umrzeć.’; Dy höfnan śtjyrwt ym łecta. ‘Nadzieja umiera ostatnia.’ (powiedzenie)

Zob. też: → OÜSŚTARWA

WOŚŚYSUŁ s. f. (pl. WOŚŚYSUŁN, dim. WOŚŚYSEŁA)

umywalka: Der oüsgus ej wejder ferśtopt, dy gancy wośśysuł ej fuł woser. ‘Zlew jest znowu zatkany, umywalka jest pełna wody.’

Zob. też: ŚYSUŁ

ȦJGEJN v. (imp. sg. GEJ ȦJ, pl. GEJT ȦJ; part. perf. ȦJ(GY)GANGA + zȧjn)

upaść, (za)ginąć: Diöh dejh gejt dy wymysiöeryśy śpröh ny ȧj. ‘Przez ciebie język wilamowski nie zginie.’

BYTRYNKJA ZIH v. (imp. sg. BYTRYNK DIH, pl. BYTRYNKT’ÜH; part. perf. ZIH BYTRUNKA + hon)

upić się (szczególnie alkoholem): Dar bytrynkt zih by ider okazyj. ‘Ten się upija przy każdej okazji.’

Por. też: bytrunka ‘upity, pijany’: Bysty wejder bytrunka? ‘Znów jesteś pijany?’

BYZOÜFA ZIH v. (imp. sg. BYZOÜF, pl. BYZOÜFT; part. perf. BYZÖFA + hon)

upić się: Büwy, dy konst gejn, oder do dy dih ny byziöefst! ‘Chłopcze, możesz iść, ale żebyś się nie upił!’; Dy djefst dih s’nahts ny byzoüfa! ‘Nie powinieneś się upijać w nocy!’

Zob. też: → ZOÜFA

OTRYNKJA (ZIH) v. (imp. sg. TRYNK O, pl. TRYNKT O; part. perf. OGYTRUNKA + hon)

1. upijać, upić (z wierzchu): Zej hon mer cy fejł nȧjgösa, yhy müst’s otrynkja, do’h nist ny cygus. ‘Za wiele mi nalali, musiałem upić, żeby nic nie rozlać.’

2. (z ZIH) napić się, ugasić pragnienie: Wen dy ny höst kȧ typła, konsty dih oü oüzer giöesuł otrynkja, wen dy ȧ bün höst under noz. ‘Jeśli nie masz kubka, możesz się napić z garści, jeśli masz studnię pod nosem.’ (HM 1930); Wen dy gejst mytum hund śpacjyn, ȧ s’ej ȧ grusy hyc, müsty ȧ hund łön zih otrynkja. ‘Jeśli idziesz z psem na spacer, a jest upał, musisz dać psu się napić.’

Zob. też: → TRYNKJA

ŚÜSTYN v. (imp. sg. ŚÜSTER, pl. ŚÜSTYT; part. perf. GYŚÜSTYT + hon)

1. uprawiać seks: Miöehja krankyta wada diöhs śüstyn ejwertriöen. ‘Wiele chorób przenoszonych jest drogą płciową.’

2. pracować jako szewc: Dy ołda śüstyn krigta fjys śüstyn zjyr wing bycołt. ‘Starzy szewcy dostawali niską zapłatę za swoją pracę.’

ŚPYNA v. (imp. sg. ŚPYN, pl. ŚPYNT; part. perf. GYŚPUNA + hon)

(u)prząść: Dy śpyna śpyna jyr śpynwywa ȧbysła ȧzu, wi’ȧ jyśter bym śpülarod śpun. ‘Pająki przędą swoje pajęczyny trochę tak, jak dawniej przędziono na kołowrotku.’

OGEJN v. (imp. sg. GEJ O, pl. GEJT O; part. perf. O(GY)GANGA + zȧjn)

1. upływać, sączyć się, płynąć, iść (o krwi): Nöm conrȧjsa ging’um s’nahts s’błüt o, ȧn bocy mugja wiöe’ȧ gycyłik. ‘Po wyrwaniu zęba leciała mu krew w nocy i do rana zmarł.’ (HM 1930)

2. (z)gasnąć: S’fojer gejt o. ‘Ogień gaśnie.’; Cy wos hösty s’fojer łön ogejn? ‘Czemu pozwoliłeś ogniowi zgasnąć?’

3. obchodzić: Dos gejt mih ny o. ‘To mnie nie obchodzi.’; Wos gejt dih’s o? Mah dȧjs ȧn ferhynder yns ny. ‘Co cię to obchodzi? Rób swoje i nie przeszkadzaj nam.’

RETA (ZIH) v. (imp. sg. RET, pl. RET; part. perf. GYRET + hon)

(u)ratować (się): Wen yh hot ȧ jyśta hacśłag, hon mih mȧj kyndyn ȧn güty nökwyn gyret. ‘Gdy miałem pierwszy zawał, uratowały mnie moje dzieci i dobrzy sąsiedzi.’; Wen’ȧ y ȧr śwjera sytuacyj ȧłȧn ej, mü’ȧ zih zoüwer reta. ‘Gdy się samemu jest w trudnej sytuacji, trzeba się samemu ratować.’

ÜRLOP s. m. (pl. ÜRLOPA, dim. ÜRLOPŁA)

urlop: Mün gej’h ufȧ ürlop ȧn yh wa mih dö ȧ cwü woha ny wȧjza. ‘Jutro idę na urlop i nie pokażę się tu przez dwa tygodnie.’

OŁERHȦLIKJA s. n., sg. tant. lub pl. tant.

Uroczystość Wszystkich Świętych: Ym jyśta listopad ej Ołerhȧlikja. Dos ej ȧ tag, wen hefa łoüt fiöen uf dy kjyhüfa. ‘Pierwszego listopada jest Wszystkich Świętych. To jest dzień, kiedy wielu jedzie na cmentarze.’

GYBÜN v. (imp. sg. GYBÜ, pl. GYBÜT; part. perf. GYBÜN + hon)

urodzić: Ynzer kić höt fynf śejny kacła gybün. ‘Nasza kotka urodziła pięć pięknych małych kotków.’

GYBÜRSTAG s. m. (pl. GYBÜRSTAG, dat. pl. GYBÜRSTAGA)

urodziny (dzień urodzin): Yhy łod dih uf men gybürstag ȧj. ‘Zapraszam cię na swoje urodziny.’

AMT s. n. (pl. AMTA, dim. AMTŁA)

urząd: Ymjemtȧg ging’ȧ ys amt, bo’ȧ müst’um papjyn derłydikja. ‘Tamtego dnia poszedł do urzędu, bo musiał załatwić sobie papiery (dokumenty).’

Jako członek złożeń amt- oznacza ‘urzędowy’, por. dy amtśpröh ‘język urzędowy, język państwowy’, der amtnoma ‘urzędowe (oficjalne) imię, urzędowa (oficjalna) nazwa’.

Por. też: s’śtȧjeramt ‘urząd skarbowy’.

BYAMTY s. m., f. (adj. występujący w funkcji s.)

urzędnik, urzędniczka: Dy byamta fum śtȧjeramt wün zjyr mił. ‘Urzędnicy z urzędu skarbowego byli bardzo mili.’; Yhy ho ȧ bow kenagyłjyt, wo zy wiöe jynt ȧ byamty. ‘Poznałem kobietę, która była urzędniczką.’

Por. też: der byamter ‘urzędnik’, dy byamteryn ‘urzędniczka’.

ZECA (ZIH) v. (imp. sg. ZEC, pl. ZECT; part. perf. GYZOCT + hon)

1. (z ZIH) usiąść, siadać, siąść: Ny zec dih ufȧ ömysahefa, do dih dy ömysa ny byzȧhja. ‘Nie siadaj na mrowisku, żeby mrówki nie spryskały cię kwasem.’ (HM 1930);

2. przykładać, aplikować (o procedurach medycznych): Dy ołda łoüt łisa’n ida fjywyt s’błüt łön oba ȧgln zeca. ‘Starsi ludzie dawali sobie upuścić krwi lub przyłożyć pijawki.’ (HM 1930)

3. (za)sadzić (roślinę): Mün ho’h kȧ cȧjt ny, bo wer wan apułn zeca. ‘Jutro nie mam czasu, bo będziemy sadzić ziemniaki.’

4. postawić, posadzić, położyć: Zec di tełyn hyhjer, ȧzu do dy kyndyn zy ny kyna derłanga. ‘Połóż talerze wyżej, żeby dzieci ich nie dosięgły.’

5. (z ZIH) osadzić się, osiąść: Der śtoüb zect zih y dy śpałda. ‘Kurz osiada w szparach.’ Bym gywynłikja kȧfy djef’ȧ hiöera, wȧł dy fusa zih wan zeca, ȧn dy myłih błȧjt ufer heja. ‘Ze zwykłą (parzoną) kawą jest tak, że trzeba czekać, aż fusy osiądą, a mleko zostanie na górze.’

Por. też: bapkja zeca ‘stawiać babki ze słomy (chochoły)’: «Bowaśteła» hisa dy ołda Wymysiöejer oü «bapkja zeca». Stawianie babek (ze słomy) nazywano dawniej po wilamowsku również «bapkja zeca».

Zob. też: → ȦJZECA, → CÜZECA, → CYZECA, → EJWERZECA, → FŁEĆJA, → FŁOĆJA, → HEJNZECA ZIH, → NEJDERZECA, → NOÜSZECA, → OÜSZECA, → OZECA → RUNDERZECA, → UFZECA, → UNDERZECA, → WȦGZECA, → YMZECA → ZYCA

HEJNZECA ZIH v. (imp. sg. ZEC DIH HEJN, pl. ZECT’ÜH HEJN; part. perf. ZIH HEJNGYZOCT + hon)

usiąść (sobie): Hösty dih śun hejngyzoct? Nȧ? To uf wos hiöersty? ‘Usiadłeś już? Nie? To na co czekasz?’

Zob. też: → ZECA

ŁȦHUŁN v. (imp. sg. ŁȦHUŁ, pl. ŁȦHUŁT; part. perf. GYŁȦHUŁT + hon)

uśmiechać się: Wen zy dih fotegrȧfjyn, djefsty ok fȧjn łȧhułn, ȧ ny łaha cy fułum moüł. ‘Gdy robią ci zdjęcie, powinieneś się ładnie uśmiechać, a nie śmiać pełną gębą.

MOÜŁ s. n. (pl. MOÜŁN / MOÜŁA / (rzad.) MOÜŁYN, dim. MIÖELA)

1. usta, buzia, twarz (u człowieka i zwierzęcia): Yhy mü yhta asa: s’ej śun mytag, ȧ yhy ho nist ym moüł ny gyhot. ‘Muszę coś zjeść: jest już południe, a jeszcze nic nie miałem w ustach.’; S’miöela mü ju zȧjn gyśłosa / Do zy beser kyna pösa. ‘Buzia musi być zamknięta / Żeby lepiej mogły całować.’ (fragment piosenki Wymysiöejer śejny mȧkja); Ym hund hengt dy cung fum moüł ro. ‘Psu zwisa jęzor z pyska.’

BYHITA v. (imp. sg. BYHIT, pl. BYHIT; part. perf. BYHÜT + hon)