Słownik
| Hasło po polsku | Hasło po wilamowsku | Wyjaśnienie/definicja, odmiany, przykłady | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| a | Ȧ₁ |
Ȧ₁ conj. 1. a (przeciwstawność): Yhy bej Piöel, ȧ wi hȧst dü? ‘Jestem Paweł, a jak ty się nazywasz?’; S’mȧkja kuzt wymysiöeryś, ȧ har kuzt englyś. ‘Dziewczyna mówi po wilamowsku, a on po angielsku.’ 2. a (wynikanie, konsekwencja): Yh ga der giełd, ȧ dü wyst gejn ȧjkiöefa. ‘Dam ci pieniądze, a ty zrobisz zakupy.’; Der Myhuł fret’ȧ: Kymsty myt? Ȧ har ziöet’um o: Myt djyr gej’h njynt ny! ‘Michał go spytał: Idziesz z nami? A on mu odpowiedział: Z tobą nigdzie nie pójdę!’ UWAGA: Ȧ₁ używa się tylko do łączenia zdań współrzędnych; do łączenia członów zdania używa się spójnika → ȦN(A)₁, tj.: NIE: *Frankrȧjh łȧjt cwyśa Hiśpani ȧ Doüćłand. TYLKO: Frankrȧjh łȧjt cwyśa Hiśpani ȧn Doüćłand. ‘Francja leży między Hiszpanią a Niemcami.’ We wszystkich znaczeniach Ȧ₁ używa się wymiennie z → ȦN(A)₁. Nie można ustalić, czy przed → NÖHT(A) (czy innymi wyrazami z nagłosowym n-) występuje postać Ȧ, czy ȦN, ze względu na uproszczenie wymowy zbitki dwóch identycznych spółgłosek (które w języku wilamowskim z reguły wymawiane są jak pojedyncza spółgłoska): pisze się więc zarówno ȧ nöhta, jak i ȧn nöhta, wymawia się zaś – ȧ nöhta (nigdy z podwojonym n). |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a | Ȧ₂ |
Ȧ₂ interj. (w przedłużonym wariancie ȦȦȦ) 1. a (wyraz zaskoczenia, zdziwienia, bólu albo zrozumienia kogoś lub czegoś): Ȧ, yh ferśtej’s śun! ‘A, teraz rozumiem!’; Ȧȧȧ! Dos tüt zu zjyr wej! ‘Aaa! To tak bardzo boli!’ 2. a (onomatopeja imitująca ziewanie): Ȧȧȧ... Yh wył śun gejn śłöfa. ‘Aaa... Chcę już iść spać.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a | Ȧ₃ |
Ȧ₃ pron. impers. Oznacza bliżej nieokreśloną osobę, grupę osób lub ogół ludzi, zwłaszcza w odniesieniu do ogólnie przyjętych norm, doświadczeń zbiorowych lub wiedzy powszechnej. Na polski zaimek ten czasem można przetłumaczyć jako się: Ȧ łejzt dos ȧzu: ... ‘Czyta się to tak: ...’, ktoś: Wen’ȧ wje weła ȧ noü kamela kiöefa, kon’ȧ’s by mjyr byśteła. ‘Gdyby ktoś chciał kupić nową komórkę, może zamówić ją u mnie.’, człowiek: Ȧ maht’um ołys ymȧzyst, ȧ dar hyłft füt y nimanda ny! ‘Człowiek wszystko mu robi za darmo, a on przecież nikomu nie pomoże!’, oddać jego znaczenie można również używając konstrukcji bezosobowej: Zuwos zo’ȧ jum zoüwer erłydikja. ‘Takie rzeczy załatwia się samemu.’; Ȧ mü iba, fryś cy zȧjn. ‘Trzeba ćwiczyć, żeby być zdrowym.’ Wymiennie z Ȧ₃ używa się też zaimka nieosobowego → MȦ: Mȧ maht myt dam, wo’ȧ wył. ‘Człowiek z tym robi, co chce.’; Mȧ kon oü yht cy asa ȧn cy trynkja mytbrengja. ‘Można też przynieść coś do jedzenia i do picia.’ Zob. też: ZIH (→ ZEJH). |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a, jeden | Ȧ₅ |
Ȧ₅ num. (ord. JYŚT-, s. ȦJNCER)
jeden: Ȧ łoüt kuma ȧn fercyła, dy ander łoüt kuma wejder yhta fu mjyr cy derwysa. ‘Jedni ludzie przychodzą i opowiadają, inni zaś przychodzą, by czegoś się o / ode mnie dowiedzieć.’; Wen’ȧ wył cyzomaśtyma, mü ȧner ȧ andyn bygrȧjfa. ‘Żeby się porozumieć, musi jeden drugiego zrozumieć.’; Ołys ȧs, yhy kon der dos śykja. ‘Wszystko jedno, mogę ci to przesłać.’ Liczebnika Ȧ₅ nie należy mylić z rodzajnikiem nieokreślonym (→ Ȧ₄). Formy Ȧ₅ posiadają własny akcent w zdaniu i są wymawiane z długim ȧ, podczas gdy formy Ȧ₄ – z krótkim ȧ i nie posiadają własnego akcentu. Por.: Wyłsty ȧ cökela? ‘Chcesz cukierka?’, ale: Wyłsty ȧ cökela oba cwe? ‘Chcesz jednego cukierka czy dwa?’ – w pierwszym zdaniu ȧ wymawiane jako jedna całość z wyrazem cökela i nie posiada własnego akcentu (ȧ|cökela), w drugim zaś ȧ jest akcentowane i długie (|ȧ: |cökela). Gdy liczebnika Ȧ₅ (jako liczebnika głównego) używa się z rodzajnikiem określonym lub zaimkiem wskazującym → DAR, → JER₁, przybiera on końcówki właściwe dla odmiany słabej przymiotnika: Yh kant cwej bridyn: der ȧny wiöe ȧ prezes fu ȧm handułfjyrma, der ander wiöe ȧ śiłer. ‘Znałem dwóch braci: jeden był prezesem firmy handlowej, drugi był nauczycielem.’; Fylȧjht wiöe dos s’ȧny, s’ȧncikjy möł? ‘Być może był to jeden jedyny raz?’ Mimo że przed rzeczownikiem (tj. w funkcji przydawki) używa się przede wszystkim formy krótszej (adj.), dłuższa forma (pron.) również może wystąpić w tej pozycji, szczególnie kiedy chce się podkreślić ten liczebnik: To hoter yta jok nö di ȧny tohter? ‘To ma pani teraz już tylko tę jedną córkę?’ Por. też: ołys ȧs ‘wszystko jedno’.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| a, pewien | Ȧ₄ |
Ȧ₄ art. indef.
1. rodzajnik nieokreślony (używany przy rzeczownikach policzalnych w liczbie pojedynczej nazywających bliżej nieokreślone, nieznane rzeczy, zwierzęta i osoby lub takie, o których nie było wcześniej mowy): Har śtełt’um wo ȧ wȧjł dinymłikja fröga. ‘Zadawał sobie co chwila te same pytania.’; Gestyn zoh yh ȧ oüta ferhejnfiöen ȧn dos oüta fü ȧzu byhend, do’h kund ymfoła! ‘Widziałam wczoraj przejeżdżające obok auto i to auto jechało tak szybko, że mogłam się wywrócić!’ 2. pewien: Ȧ kłop trot ȧmöł c’yns nȧj. ‘Pewien mężczyzna wstąpił raz do nas.’ Forma ’N jest bardzo rzadka, por. fragment piosenki Der kükük ȧn der yzuł: Der kükük ȧn der yzuł / Zy hota’n klina śtrȧjt. ‘Kukułka i osioł / One miały małą sprzeczkę.’ Rodzajnika nieokreślonego używa się przed rzeczownikami w liczbie pojedynczej. Wyjątkiem są użycia Ȧ₄ przed rzeczownikami w liczbie mnogiej poprzedzone liczebnikiem, co nadaje wypowiedzi zabarwienia emocjonalnego lub może sugerować, że nie chodzi o dokładną liczbę, por.: Yhy ho jum dos can möł gyziöet. ‘Powiedziałem mu to dziesięć razy.’ a Yhy ho jum dos ȧ can möł gyziöet! ‘Powiedziałem mu to (chyba z) dziesięć razy!’ Jeśli w języku wilamowskim dwie samogłoski znajdują się bezpośrednio obok siebie, jedna z nich może zniknąć, stąd zauważyć można formy takie jak ȧr küca wȧjł < y ȧr küca wȧjł, mimo że we współczesnym języku wilamowskim rodzajnik nieokreślony w celowniku (dat.) występuje tylko po przyimku wymagającym celownika. Zalecana jest pisownia nieuwzględniająca uproszczeń fonetycznych, tj. w tym wypadku y ȧr küca wȧjł ‘za chwilę / wkrótce’. Zob. też: → DER |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ach tak, tak, ale, a więc, więc, tak więc, zatem | ȦZU₂ |
ȦZU₂ part. 1. (ach) tak: Ȧzu! Yta ferśtej’h dih. ‘Ach tak! Teraz cię rozumiem.’ 2. tak, ale (wyraża nasilenie tego, o czym jest mowa): Dö ys’s ȧzu śejn! ‘Ale tu ładnie!’; Har kuzt ȧzu güt! ‘Mówi tak dobrze!’ 3. (a) więc, tak więc, zatem (używane do rozpoczęcia wypowiedzi): Ȧzu kuzźe endłik! ‘Więc mówże w końcu!’; Ȧzu ku’h yn ham cyryk ȧn yh za’ȧ łejgja... ‘A więc wracam do domu i widzę go leżącego...’ 4. (pot.) używane, żeby wprowadzić mowę zależną: Yhy kom diöt nȧj, ȧ ejs ȧzu: wos mahsty dö? – ȧ yhy ȧzu: ȧ wos wyłsty fön mer? ‘Wszedłem tam, a ona na to: co ty tu robisz? – a ja na to: a czego ode mnie chcesz?’ Zob. też: → ZU₂ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| adres | ADRES | ADRES s. m. (pl. ADRESA) adres: Konsty śrȧjwa ȧn mail uf dan adres? ‘Możesz napisać mail na ten adres?’;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| adwent | ONFENT | ONFENT s. f. (pl. ONFENTA) adwent: Dy onfent hȧst dy cȧjt fjyr woha fjym Hȧliköwyt. ‘Adwentem nazywa się okres czterech tygodni przed Wigilią.’ Rzadziej używaną formą jest dy onwent. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| adwokat | ADWÖKAT | ADWÖKAT s. m. (pl. ADWÖKATA) adwokat: Wu kon yh ȧn güta adwökat fynda? ‘Gdzie mogę znaleźć dobrego adwokata?’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| agrest | ANGREST |
ANGREST s. m. (pl. ANGRESTA, dim. ANGRESTŁA) agrest (porzeczka agrest): Bym coün wühsa bjer ȧn angrest. ‘Przy płocie rosły jagody i agrest. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| aksamitka, śmierdziuch | ZUMERŚTREJZŁA | ZUMERŚTREJZŁA s. n. (pl. ZUMERŚTREJZŁA) aksamitka, śmierdziuch: Yhy byśöt dy zumerśtrejzła myta kȧfyfusa ȧn ȧjynśała, oder uf dy ferwynćta ślimoka höt nist ny gyhułfa. ‘Obsypałem śmierdziuchy fusami po kawie i skorupkami z jajek, ale to nie pomogło na te przeklęte ślimaki.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| akumulator | ȦKUMLȦTOR |
ȦKUMLȦTOR s. m. (pl. ȦKUMLȦTON) akumulator: S’oüta höt zih mer hejngybröht, yh djef ȧ ȧkumlȧtor oüstoüśa. ‘Zepsuło mi się auto, muszę wymienić akumulator.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| akwarium | ȦKWȦRUM |
ȦKWȦRUM s. n. (pl. ȦKWȦRUMA / ȦKWȦRJA, dim. ȦKWȦRUMŁA) akwarium: Ym ȧkwȧrum hełt mȧ gywynłik ander fyśła wi ym tȧjh, cym bȧjśpil: glonafrasyn, gupikja, śwatła, molinezyja ȧn skalan. ‘W akwarium trzyma się zazwyczaj inne rybki niż w stawie, na przykład: glonojady, gupiki, mieczyki, molinezje i skalary.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ale, ależ | ODER₂ | ODER₂ part. ale, ależ (wyraz podziwu, zdumienia, zdziwienia lub wzmocnienie odpowiedzi na pytanie): Fjycik toüzyt? Dos ej oder güt! ‘Czterdzieści tysięcy? Ale dobrze!’; Kymsty mün uf dy pröb? – Oder ju, wi wje’h ny kuma? ‘Idziesz jutro na próbę? – Ależ oczywiście, jak miałbym nie przyjść?’; O Mȧryja, dü byst oder grus ufgywahsa! ‘O Maryjo, ale urosłeś!’; Dos śmekt oder güt! ‘Ale to dobrze smakuje!’; Dos kynd ej oder ungyhüźum! ‘Ale to dziecko jest niegrzeczne!’; Oder frȧłik, do’h wa zȧjn dȧj drüżba! ‘Ależ pewnie że będę twoim drużbą!’ Rzadziej używa się również wykrzyknika (interj.) oder (‘no co ty’): Ȧ wȧsty, do s’Kȧśkas zun höt zih ferwejwa? – Oder! ‘A wiesz, że Kaśki syn się ożenił? – No co ty!’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ale, jednak, lecz | ODER₁ | ODER₁ conj. ale, jednak, lecz: S’asa wiöe tojer, oder zu śmakhoftik! ‘Jedzenie było drogie, ale jakże smaczne!’; Har ej ju ny śiłik. – Oder’ȧ höt dos gymaht! – Har wułd dos oder ny! ‘On nie jest winny. – Ale on to zrobił! – Ale on tego nie chciał!’; No oder wos wyłsty fön mer? ‘No ale czego ode mnie chcesz?’; Dresik zȧjta cy łaza? Dos ej oder hefa! – Oder dos ej ny hefa! ‘Trzydzieści stron do przeczytania? Ale dużo! – Ale to niedużo!’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| alfabet | ȦBC |
ȦBC s. n. (pl. ȦBC) alfabet: S’wymysiöeryśy ȧbc höt drȧjȧndresik böśtowa. ‘Alfabet wilamowski ma 33 litery’. UWAGA: skrót ten jest odczytywany jako [ȧbe|ce].
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| alkoholik | TRYNKJER | TRYNKJER s. m. (pl. TRYNKJYN) alkoholik: Trynkjer, dos ej ȧ zyter menć, wu’ȧ ej ȧjgywönt cy trynkja. ‘Alkoholik to taki człowiek, który jest uzależniony od picia.’ Por. też: dy trynkjeryn ‘alkoholiczka’. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ambona, kazalnica | PRYDIKŚTÜL | PRYDIKŚTÜL s. m. (pl. PRYDIKŚTILN) ambona, kazalnica: Fu dam prydikśtül prydikt der papst. ‘Z tej ambony głosił kazania papież.’ Zob. też: → ŚTÜL |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ananas | ȦNȦNȦS |
ȦNȦNȦS s. m. (pl. ȦNȦNȦSA, dim. ȦNȦNȦSŁA) ananas: Der ȧnȧnȧs ej ynwik gał, ȧn desa ej’ȧ dynkłer. ‘Ananas jest w środku żółty, a na zewnątrz ciemniejszy.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ani... ani | ȦNI…, ȦNI |
ȦNI…, ȦNI conj. ani... ani: Wjyr hota ju nist ny: ȧni dy ełdyn, ȧni yhy. ‘Nic nie mieliśmy: ani rodzice, ani ja.’; Ȧni dos, ȧni jes. ‘Ani to, ani tamto.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| anioł, niewiniątko | ENGL | ENGL s. m. (pl. ENGLN, dim. ENGJEŁA) 1. anioł (istota nadprzyrodzona): Der engl łȧt dy kjyta cym krypła, wu łog der Jezüs. ‘Anioł zaprowadził pasterzy do żłobu, w którym leżał Jezus.’ 2. anioł (dobry człowiek): Dü byst ȧ gyłyklikjer menć – dȧj bow ej ȧ ehter engl! ‘Jesteś szczęśliwym człowiekiem – twoja żona to prawdziwy anioł!’ 3. anioł (kochanie): Wos wyłsty hoüt asa, mȧj engjeła? ‘Co chcesz dzisiaj zjeść, mój aniołku?’ 4. niewiniątko (czasem ironicznie): Dü wiöest oü kȧ engl ny, wen dy wiöest ȧ kynd. ‘Ty też nie byłeś aniołem, gdy byłeś dzieckiem.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aniołek | ENGJEŁA | ENGJEŁA s. n., sg. tant. Aniołek (postać przynosząca dzieciom prezenty 24 grudnia): Ym Hȧliköwyt bryngt der s’Engjeła ȧ śejn gyśenk, wen dy byst gyhüźum. ‘Na Wigilię Aniołek przyniesie ci piękny prezent, jeśli będziesz grzeczny.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| antena | ANTEN |
ANTEN s. f. (pl. ANTENA, dim. ANTENŁA) antena: Ony antena wje ju kȧ kamela ny fungowȧn. ‘Bez anten nie działałby żaden telefon komórkowy.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| arbuz | ARBÜZ |
ARBÜZ s. m. (pl. ARBÜZA, dim. ARBÜZŁA) arbuz: Der arbüz ej grin myta świöeca śtrima, ȧ ynwik, wen’ȧ rȧjf ej, ej’ȧ rut. ‘Arbuz jest zielony z czarnymi paskami, a w środku, kiedy jest dojrzały, jest czerwony.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| arbuz | WOSERMELON | WOSERMELON s. m. (pl. WOSERMELONA) arbuz: Wosermelona ferkoüfta zy inda by dam grusa wȧg nawa Skoćüf. ‘Arbuzy zawsze sprzedawano przy tej głównej (dosł. ‘dużej’) drodze koło Skoczowa.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| armata, działo | KANÜR / KȦNÜR | KANÜR / KȦNÜR s. n. (pl. KANÜN) armata, działo: Uf ȧmöł hon zy dy śisa fun kanün gyhüt. ‘Nagle usłyszeli strzały z armat.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| autobus | OÜTABÜS | OÜTABÜS s. m. (pl. OÜTABÜSA, dim. OÜTABÜSŁA) autobus: Der oütabüs kymt y cwencik minüta (o). ‘Autobus przyjeżdża za dwadzieścia minut.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| automat biletowy, biletomat | BILETMȦŚIN |
BILETMȦŚIN s. f. (pl. BILETMȦŚINN, dim. BILETMȦŚINŁA) automat biletowy, biletomat: Dy bileta konsty kiöefa yr kas oba yr biletmȧśin. ‘Bilety możesz kupić w kasie lub w biletomacie.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| autor | OÜTOR | |OÜTOR s. m. (pl. OÜ|TON) autor: Wen yhy dos łaz, wȧs yh ny, op der oütor wiöe zoüwer pewnik, wo’ȧ wułd śrȧjwa. ‘Kiedy to czytam, nie wiem, czy autor sam był pewien tego, co chciał napisać.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| awans | AWANS |
AWANS s. m. (pl. AWANSA, AWANSEŁA) awans: Der śef höt mer gyziöet, do’h wa ym grüdźjyń ȧn awans krigja. ‘Szef mi powiedział, że dostanę w grudniu awans.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| babcia | BABA s. f. (pl. BABA, dim. BABELA) | babcia: Mȧj gyciłikjy babela koht dy besta kłejzła ufer wełt! ‘Moja świętej pamięci babcia gotowała najlepsze kluski na świecie!’; Mȧj baba ziöet inda: wen’s mej ny gyt kȧ höfnan, ym Göt ej dy rytnan. ‘Moja babcia mówi(ła) zawsze: gdy już nie ma nadziei, w Bogu ratunek.’ BADȦN v. (imp. sg. BADȦ, pl. BADȦT; part. perf. GYBADȦT + hon)
badać: Yn gyśihta, wo zy zȧjn fercyłt fun kesułgłejdyn kon’ȧ badȧn śpröhideologyja ȧn -ȧjśtełnana. ‘W historiach opowiedzianych przez członków danej społeczności można badać ideologie i postawy językowe.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bać się | FJETA ZIH | FJETA ZIH v. (imp. sg. FJET MIH, pl. FJET’ÜH; part. perf. ZIH GYFÜT + hon)
bać się: Ny fjet dih, s’wyt güt zȧjn. ‘Nie bój się, będzie dobrze.’; Zy füta zih ȧzu, do zy kunda ny śłöfa. ‘Tak się bali, że nie mogli spać.’ Por. też: fjetnik ‘bojaźliwy, płochliwy’. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bać się, obawiać się | STRAH HON | STRAH HON v. (imp. sg. HO STRAH, pl. HOT STRAH; part. perf. STRAH GYHOT + hon)
bać się, obawiać się: Zej kuza jok ȧzu cym śpas, ny ho kȧ strah. ‘Oni tak tylko mówią na żarty, nie bój się.’; Gejt uny mih, yh ho strah fur heja, dar oüszihtstüm ej fjyr mejh cy huh. ‘Idźcie beze mnie, mam lęk wysokości / boję się wysokości, ta wieża widokowa jest dla mnie za wysoka.’ Por. też: angst hon ‘ts.’ Zob. → HON₁ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| badać | BADȦN |
BADȦN v. (imp. sg. BADȦ, pl. BADȦT; part. perf. GYBADȦT + hon)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| badacz | FÜŚJER | FÜŚJER s. m. (pl. FÜŚJYN, dim. FÜŚJELA) badacz: Wun! Yhy bej kȧ füśjer ny, yhy łjy mih ołdyśt. ‘Skąd! Nie jestem żadnym badaczem, dopiero się uczę.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bagaż | GYPEK | GYPEK s. n., sg. tant. bagaż: Zöfuł gypek wyt y mȧj oüta ny nȧjgejn! ‘Tyle bagażu nie wejdzie / nie zmieści mi się do auta!’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bąk | KOPAMYNIH | KOPAMYNIH s. m. (pl. KOPAMYNIHJA, dim. KOPAMYNIHŁA) bąk (zabawka): Dy kyndyn fur nökwerśoft zöha cü, wi der kopamynih drymułt ufum njen. ‘Dzieci z sąsiedztwa przyglądały się, jak bąk kręci się na podłodze.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bąk (owad) | BONK |
BONK s. m. (pl. BONKJA, dim. BONKJEŁA) bąk (owad): Dy bonkja kyna zȧjn bocy cwejȧnhołp centymetyn grus, ȧn jyr bysa zȧjn zjyr wejtünik. ‘Bąki mają do 2,5 centymetra długości, a ich ugryzienia są bardzo bolesne.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bąk, pierd | FÜC | FÜC s. m. (pl. FÜCA, dim. FÜCŁA) bąk, pierd: Der śmejd ej krank / Ȧ zyct ufer bank / Ȧ łis ȧ füc ȧn’ȧ füł under dy bank. ‘Kowal jest chory / Siedzi na ławce / Puścił bąka i spadł pod ławkę.’ (rymowanka) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| banan | BANAN |
BANAN s. m. (pl. BANANA, dim. BANANŁA) banan: Dy małpa frasa gan banana. ‘Małpy chętnie jedzą banany.’; Fyrym ysty nist ny? Ejs gükja ȧn banan uf. ‘Czemu nic nie jesz? Zjedz chociaż banana.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| banda | BAND₂ |
BAND₂ s. f. (pl. BANDA, dim. BANDŁA) banda: Yr gygend płiöeśjyta hefa banda. ‘W okolicy grasowało wiele band.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bandaż, opatrunek: | FERBAND | FERBAND s. n. (pl. FERBANDYN, dim. FERBȦNDŁA) bandaż, opatrunek: Gat mer byhend dy ferbandyn, bo’ȧ błüt oüs! ‘Dajcie mi szybko bandaże, bo się wykrwawi!’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bank | BANK₂ |
BANK₂ s. m. (pl. BANKA, dim. BȦNKŁA) bank: Ym bank hełt mȧ s’giełd. ‘W banku trzyma się pieniądze.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bankier, pracownik banku | BANKMON |
BANKMON s. m. (pl. BANKŁOÜT, dim. BANKŁOÜTŁA) 1. bankier: Dy bankłoüt zȧjn konkurenc fjyrnander. ‘Bankierzy są konkurencją dla siebie nawzajem.’ 2. pracownik banku: Har at oüz ȧ bankmon. ‘On pracuje w banku.’
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| banknot, banknoty | PAPJYRGIEŁD | PAPJYRGIEŁD s. n., sg. tant. banknot, banknoty: Y Estrȧjh-Ungan drökta zy papjyrgiełd cwüśpryhik: uf ȧr zȧjt wiöe der tekst gyśrejwa madźjaryś, ȧ ufer andyn – doüć. ‘W Austro-Węgrzech drukowano banknoty w dwu językach: na jednej stronie tekst był po węgiersku, a na drugiej – po niemiecku.’ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bankomat | BANKOMAT |
BANKOMAT s. m. (pl. BANKOMATA, dim. BANKOMATŁA) bankomat: Fercȧjt, wu ej der nyndsty bankomat? ‘Przepraszam, gdzie jest najbliższy bankomat?’ Por. też: dy giełdmȧśin ‘bankomat’.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| baran, baranek | BÖK |
BÖK s. m. (pl. BEK, dat. pl. BEKJA, dim. (m.) BARÜŚ) 1. baran: Dü byst ȧ zyter hałcśtiöekjer bök! ‘Jesteś takim upartym baranem!’ 2. (dim.) baranek: Ym usterkjywła mü inda zȧjn der barüś. ‘W koszyczku wielkanocnym zawsze musi być baranek.’ Wyraz BÖK używany jest również do określania samców niektórych innych zwierząt, głównie kozy: Der har fur cejg dos ej der cejgjabök. ‘Samiec kozy to kozioł.’ Zob. też: → ŚÖF |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bardzo, mocno, ogromnie | OGRIÖEMNJE | OGRIÖEMNJE adv. bardzo, mocno, ogromnie: Der tüm fu wymysiöejer kjyh ej ogriöemnje grus. ‘Wieża kościoła w Wilamowicach jest bardzo duża.’ Zob. też: → OKRIÖEPNJE |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bardzo, mocno, okropnie | OKRIÖEPNJE | OKRIÖEPNJE adv. bardzo, mocno, okropnie: Nöm krig pśeślȧdowȧta zy yns okriöepnje, wen wer wymysiöeryś kuzta. ‘Po wojnie bardzo nas prześladowali za mówienie w języku wilamowskim.’ Zob. też: → OGRIÖEMNJE |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bardzo, mocno, strasznie | STRȦŚNJE | STRȦŚNJE adv. bardzo, mocno, strasznie: Y dam jyśta hotel wiöe’s śejn, oder y dam andyn wiöe’s strȧśnje śłȧht. ‘W tym pierwszym hotelu było pięknie, ale w tym drugim strasznie (bardzo) źle.’ Zob. też: → OKRIÖEPNJE, → OGRIÖEMNJE |