Słownik

NOÜGJERIK adj.

ciekawski (w kontekście najnowszych wiadomości): Ynzer müm ej ȧzu noügjerik, wen’s zih jok yhta höt, kymt’s gryhta derfren. ‘Nasza matka jest taka ciekawska, gdy tylko się coś dzieje, od razu idzie się dopytać.’

Wyraz NOÜGJERIK zawiera w sobie człon noü- ‘nowy’ (→ NOJ): oznacza on osobę, ciekawską wszelkiego rodzaju nowinek, nowości. Podobnie zbudowany jest wyraz → NȦJGJERIK, zawiera on przedrostek nȧj-, oznaczający ruch do środka – por. nȧjkrihja ‘wpełzać, wpełznąć, wczołgać się’ – więc NȦJGJERIK oznacza osobę próbującą dociec sedna sprawy.

Zob. też: → INTERESȦNTYŚ

NȦJGJERIK adj.

ciekawy, ciekawski, dociekliwy: Yhy wȧ fu dam mej nist ny, yhy ho oü ny gyfret, do zy ny ziöen, do’h bej ȧzu nȧjgjerik. ‘Nie wiem o tym nic więcej, nie pytałem też, żeby nie powiedziano, że jestem taki ciekawski.’

Wyraz NȦJGJERIK zawiera w sobie przedrostek nȧj-, oznaczający ruch do środka – por. nȧjgejn ‘wejść, wchodzić, (z)mieścić się’ – toteż NȦJGJERIK oznacza osobę, próbującą dociec sedna sprawy. Podobnie zbudowany jest wyraz → NOÜGJERIK, zawierający w sobie człon noü- ‘nowy’ (→ NOJ): oznacza on osobę, ciekawską wszelkiego rodzaju nowinek, nowości.

Zob. też: → INTERESȦNTYŚ

INTERESȦNTYŚ / INTERESANTYŚ adj.

ciekawy, interesujący: S’öwyts höt zih inda yht interesȧntyśys. ‘Wieczorem zawsze się dzieje coś interesującego.’

Zob. też: → NȦJGJERIK, → NOÜGJERIK

FŁISA v. (imp. sg. FŁIS, pl. FŁIST; part. perf. GYFŁOSA + zȧjn)

cieknąć, płynąć (tylko o cieczy), lać się: Ym mytułsta Bibiöewjec, y ȧr nejderan, fłoüst ȧ woser. ‘W środku Bibowca, w nizinie, płynie ciek wodny.’

Por. też: fłisik ‘płynny, ciekły, płynnie’: Har kuzt fłisik wymysiöeryś. ‘Płynnie mówi po wilamowsku.’; Mytum łefuł kon’ȧ yht fłisikjys asa. ‘Łyżką można jeść coś płynnego.’

KOŁP s. n. (pl. KEŁWYN, dim. KOÜWŁA)

cielę: Dy kü zułd s’kołp hon, wȧsty? Yhy mü gejn zan. ‘Krowa miała się ocielić, wiesz? Muszę iść zobaczyć.’

Por. też: (by)kełwyn zih, okełwyn zih ‘ocielić się’: Gej yn kiśtoł, wȧł dy kü zih śun kełwyt! ‘Idź do obory, bo krowa się już cieli!’; kołphon ‘cielić się’.

Zob. też: → KÜ

FYNSTERNIS s. f. (pl. FYNSTERNISA)

ciemność: Ȧ fłotermoüz ej gyłik yn łotarśȧjn nȧjgyfłün ȧn wejder yr fynsternis ferśwunda. ‘Nietoperz nagle wleciał w światło latarni i znowu zniknął w ciemności.’

FYNSTER adj., adv.

ciemny, ciemno: Yh kon dos ny ferśtejn, wi kon dos zȧjn, do’s wjyd ȧzu byhend fynster? ‘Nie mogę tego zrozumieć, jak to możliwe, że tak szybko robi się ciemno?’

DUNKUŁ adj., adv. (DYNKŁER, DUNKUŁST-)

1. ciemny, ciemno: Yr dunkuła ek zos ȧ śpyn. ‘W ciemnym kącie siedział pająk.’

2. (w złożeniach) ciemno-: Dy wȧjntroüb zȧjn grin oba dunkułbłöw. ‘Winogrona są zielone lub ciemnoniebieskie (granatowe).’

Por. też: dunkuł wada ‘ciemnieć’, ‘ściemniać się’: S’wjyd dynkłer wi yr tifsta naht. ‘Robi się ciemno jak w najgłębszej nocy.’

Zob. też: → DUNKUŁGAŁ

WIÖEM adj., adv. (WAMER, WAMST-)

1. ciepło: Wer wan ju gejn y dy gybjygja, oder wen’s ny wyt zȧjn ȧzu wiöem. ‘Pójdziemy w góry, ale gdy nie będzie tak ciepło.’; Ys’s der ny kałd? – Nȧ, mjyr ys’s wiöem. ‘Nie jest ci zimno? – Nie, mnie jest ciepło.’; Wjyr wełda yht wiöemys asa. ‘Chcielibyśmy zjeść coś ciepłego.’; Der fjywyt ej kuma, s’wjyd wo ȧmöł wamer. ‘Przyszła wiosna, robi się coraz cieplej.’

2. ciepły, przyjacielski, serdeczny: Zej wiöda wiöem ufgynuma. ‘Zostali / Zostały ciepło przyjęci.’

Por. też: wiöemüśik ‘cieplutki, cieplutko’.

DJENER s. m. (pl. DJENYN, DJENEŁA)

cierń: Der Jezüs ufum kroüc hot ȧ korün fu djenyn. ‘Jezus na krzyżu miał koronę z cierni.’

ŁȦJDA v. (imp. sg. ŁȦJD, pl. ŁȦJDT; part. perf. GYŁEJDA + hon)

cierpieć: Ym toüzyt noünhundyt fynfȧnfjycikjer jür nöma zy mih ys lager, ȧ kynd wiöe’h, ȧn zu müst yh śun łȧjda. ‘W 1945 wzięto mnie do obozu, byłam dzieckiem, a już musiałam tak cierpieć.’

ĆEŚȦN (ZIH) v. (imp. sg. ĆEŚȦ DIH, pl. ĆEŚȦT’ÜH; part. perf. ZIH GYĆEŚȦT + hon)

cieszyć się: Dy kyndyn ćeśȧta zih ind ogriöemnje, wen dy müter zy bawjȧt. ‘Dzieci bardzo się cieszyły, kiedy matka się nimi opiekowała.’

FREEN ZIH v. (imp. sg. FREE DIH, pl. FREET’ÜH; part. perf. ZIH GYFREET / GYFRȦJYT + hon)

cieszyć się: Dy ełdyn frȧjyta zih, do jyr Pejtela höt zih ufȧ Medićnikja Uniwersytet gykrigt. ‘Rodzice cieszyli się, że ich Piotrek dostał się na Uniwersytet Medyczny.’

UWAGA: czasownik FREEN ma dwie sylaby (wymowa: fre-en).

ŚWJER adj., adv. (ŚWJENER / ŚWJERER, ŚWJENST- / ŚWJERST-)

1. ciężki, ciężko: Di hȧrmoni hösty ȧzu śwjer rymcygejn myter, konsty der ȧ gryngjer ny kiöefa? ‘Twoja harmonia jest tak ciężka do noszenia, nie możesz sobie kupić lżejszej?’

2. trudny: Et wan kuma śwjery cȧjta! Wawer ława, wawer zan. ‘Teraz przyjdą trudne czasy! Pożyjemy, zobaczymy.’; Im ełder yh bej, y dam ys’s mer śwjener rymcygejn. ‘Im jestem starszy / starsza, tym trudniej mi chodzić.’

3. srogi, surowy (zima): Jer wynter wiöe ȧzu śwjer, do ynzer tȧjhła wyt zȧjn bocym bödum gyfrün. ‘Tamta zima była tak surowa, że nasz stawek pewnie zamarzł / musiał zamarznąć aż do dna.’

MÜM s. f. (pl. MÜMA, voc. MÜMY)

1. forma grzecznościowa (używana podczas zwracania się do kobiet): Güter mügja mümy, wi kon yh jüh hyłfa? ‘Dzień dobry pani, jak mogę pani pomóc?’

2. ciotka, ciocia lub kobieta z dalszego pokrewieństwa: Dy Kȧśka-müm dos ej dy bow ym gyśwyster fu mem dźjada. ‘Ciotka Katarzyna to żona kuzyna mojego dziadka.’

KJYHÜF s. m. (pl. KJYHÜFA, dim. KJYHÜFŁA)

cmentarz: Ufum kjyhüf y Wymysoü wühsa jyśter hefa śejny łynda. ‘Na cmentarzu w Wilamowicach rosło dawniej wiele ładnych lip.’

TUGYT s. f. (pl. TUGYTA)

cnota: Dy jugyt höt kȧ tugyt. ‘Młodość nie ma cnoty.’ (powiedzenie wilamowskie)

WO₂ praep.

co (wyraża częstość): Har błȧ wo ȧ wȧjł śtejn ȧn’ȧ zoh zih ym. ‘Przystawał co chwila i się obracał.’; Wo ȧ andyn tag köma s’tatas kolegja bryć śpejła. ‘Co drugi dzień przychodzili koledzy taty grać w brydża.’

Zob. też: → IDER

WOS pron.

1. co (zaimek pytajny): Wos mahsty dö ȧłȧn? ‘Co tu robisz sam / sama?’; Wos wyłsty asa? ‘Co chcesz zjeść?’; Ȧ wos ej dos griny? ‘Co to jest to zielone?’

2. co (zaimek względny): Gydenksty, wos zy derzȧnk hot gyziöet? ‘Pamiętasz, co ona wtedy powiedziała?’; Yhy wȧ nist ny, wos dy wyst yta maha. ‘Nie wiem, co będziesz teraz robić.’

3. czemu (w pytaniach): Wos kuzty ȧzu śtylüśik? ‘Czemu tak cichutko mówisz?’; Wos zȧjn dy łoüt ȧzu gȧjcik? ‘Czemu ludzie są tacy skąpi?’; Wos bysty hoüt ȧzu śwah? ‘Czemu jesteś dziś taki zmęczony / zmęczona?’

WOSFER pron.

1. co (to) za, jaki (zaimek pytajny): Wosfer łoüt zȧjn dos, do zy zuwos maha? Zej zȧjn ony hac ȧn ony gywysa. ‘Co to za ludzie, że oni coś takiego robią? Nie mają ani serca, ani sumienia.’; Wosfer ȧ śejner tag! ‘Co za piękny dzień!’; Wosfer ȧ öet fu müzik ej dos? ‘Co to za rodzaj muzyki?’

2. który (zaimek względny): Dö śtejt's gyśrejwa, wosfer djyfyn gyhjyn y ynzer gymȧn. ‘Tu jest napisane, które wsie należą do naszej gminy.’ – w tym znaczeniu również używa się zaimka → WYŁER.

CÖWA (ZIH) v. (imp. sg. CÖW, pl. CÖWT; part. perf. GYCÖWT + hon)

1. cofać (się): Hiöer ok, cyderjyśt müswer s’oüta cöwa, bo’s ej ny güt gyparkjyt. ‘Poczekaj, najpierw musimy cofnąć auto, bo nie jest dobrze zaparkowane.’; Ny cöw dih, bo’h śtej grod hynder djyr. ‘Nie cofaj się, bo stoję prosto za tobą.’

2. przesuwać: Konsty mer hyłfa dy omer ȧzu funfcik centymetyn rȧhts cy cöwa? ‘Możesz mi pomóc przesunąć szafę tak z 50 centymetrów w prawo?’; Cöw dih ȧbysła byfür, do dy andyn kyna oü zyca. ‘Przesuń się trochę do przodu, żeby inni też mogli usiąść.’

WO ȦMÖŁ adv.

coraz: Har wiöd wo ȧmöł śwȧhjer. ‘On stawał się coraz słabszy.’; Wo ȧmöł mejer łoüt hon oüta ufs elektryśy. ‘Coraz więcej ludzi ma samochody elektryczne.’; Śȧjnt’s der oü, do dy zun śȧjnt fu jür cy jür wo ȧmöł hater? ‘Też ci się wydaje, że słońce świeci rok do roku coraz mocniej?’; Dy ołda tag zȧjn zjyr śwjer, fu tag cy tag bej’h wo ȧmöł śłȧhter. ‘Na stare lata jest bardzo trudno, z dnia na dzień jestem coraz słabszy.’

TOHTER s. f. (pl. TEHTYN, dim. TEHTELA)

córka: Mȧj tohter wyt hojer hon dresik jür. ‘Moja córka skończy w tym roku 30 lat.’

DUŁYT s. f. (pl. DUŁYTA)

1. coś głupiego (coś pozbawionego sensu lub znaczenia): Yhy ho śun di ufśpejłnan diöhgyhüht ȧn yh ho kȧ dułyt ny gyhüt. ‘Już przesłuchałem to nagranie i nie słyszałem tam nic głupiego.’

2. głupota (cecha ludzka): Hefa śod kon’ȧ maha diöh dy dułyt. ‘Wiele szkody można zrobić przez głupotę.’

Zob. też → DUŁ

YHT(A) pron.

1. coś: S’past mer yhta dö ny. ‘Coś mi tu nie pasuje.’; Yhy wa der śykja mün yhta cy maha. ‘Wyślę ci jutro coś do zrobienia.’; S’Hȧla kuzt yhta, do jyr hot gan malina, fylȧjht wjeter jüh byśenkja? ‘Halina / Elżbieta coś mówiła, że lubicie maliny, może byście się poczęstowali?’; Gej der ok öbaht, bo’h śpjy, do yht śłȧhtys kynd pasjyn. ‘Tylko uważaj, bo czuję, że może stać się coś złego.’

2. około (w przybliżeniu): Har wiöe mer yhta drȧj toüzyt śyłik ȧn inda hot’ȧ ȧ oüsryd, jok do’ȧ mer dos ny cyrykgyt. Diöh dos wył yh śun mytum nist ny hon cy tün. ‘Był mi winien około trzech tysięcy i zawsze miał wymówkę, tylko żeby mi tego nie oddać. Przez to nie chcę już mieć z nim nic wspólnego.’; Yhy ho diöt yhta drȧj jür gyat, oder yh gydenk dos śun gynoü ny, bo dos zȧjn jün. ‘Pracowałem / Pracowałam tam przez około trzy lata, ale nie pamiętam już dokładnie, bo to było lata temu.’ – podobnie jest używany również wyraz → YMȦ.

^|ZUWOS₁ pron.

coś takiego, coś podobnego, coś w ten deseń: War höt zuwos gyhüt zyty dułyta cy maha! ‘Kto to słyszał (dosł. ‘kto coś takiego słyszał’) robić takie głupoty!’; Yhy ho ni zuwos ȧni ny gyzan. ‘Nigdy nie widziałem / nie widziałam czegoś podobnego.’; Göt byhit, do uf yns i zuwos kymt! ‘Broń Boże, żeby nas kiedykolwiek coś takiego spotkało!’

^|ZUWOS₂ interj.

coś takiego, coś podobnego (wyraz zaskoczenia, zdziwienia, oburzenia, zdumienia lub niedowierzania): No wȧsty, zuwos! ‘No wiesz, coś podobnego!’

WUNDER s. n. (pl. WUNDYN, dim. WUNDELA)

cud, dziw, dziwota: Dos ej kȧ wunder, do zy der gryhta hon at gygan. ‘To nie dziwota, że od razu dali ci pracę.’

Por. też: hon wunder ‘(z)dziwić się’: Mejh hot wunder, wen yh zoh zy diöt iba. ‘Zdziwiłem / Zdziwiłam się, gdy zobaczyłem / zobaczyłam, że oni / one tam ćwiczą / że ona tam ćwiczy.’

WUNDERŚEJN adj., adv.

cudowny, przepiękny, przepięknie, cudnie: Ufa wakanc wüwer y Maribor ȧn diöt wiöe’s wunderśejn, s’wiöe diöt wos cy zan!  ‘Na wakacjach byliśmy w Mariborze i tam było przepięknie, było tam co oglądać!’

CÖKER s. m. (pl. CÖKYN, dim. CÖKELA)

cukier: Nȧ nȧ, ȧ łefeła cöker głyngt, dank śejn. ‘Nie nie, jedna łyżeczka cukru wystarczy, dziękuję.’

Podobnie jak w języku polskim, zdrobnienie od wyrazu CÖKER (tj. s’cökela) oznacza ‘cukierek’: Dy kyndyn asa gan ćekülod ȧn cökela, oder dos bydȧjt ny, do zy zuła jok zisys asa. ‘Dzieci chętnie jedzą czekoladę i cukierki, ale to nie oznacza, że powinny jeść tylko słodycze.’

Por. też: cökerzis ‘słodki jak cukier’.

MINCŁA s. n. (pl. MINCŁA)

cukierek miętowy: Miöehja asa mincła jok diöh dos, do zy zuła hon ȧn fryśa ödum. ‘Niektórzy jedzą cukierki miętowe tylko po to, żeby mieć świeży oddech.’

CUKINI s. f. (pl. CUKINIJA)

cukinia: Cukinipłacła zȧjn zjyr gyzund. ‘Placki z cukinii są bardzo zdrowe.’

IBNAN s. f. (pl. IBNANA, dim. IBNANŁA)

ćwiczenie: Hoüt ho’h fjyr oüh kȧ ibnana ny fjetikgymaht, ȧzu kynwer ynzer lekcyj ejer byenda. ‘Dziś nie przygotowałem dla was żadnych ćwiczeń, a więc możemy wcześniej zakończyć naszą lekcję.’

Por. też: dy hoüzibnan ‘zadanie domowe, praca domowa’: Yhy mah ȧ hoüzibnan nör andyn, ȧn fu dan hoüzibnana ej kȧ end ny! ‘Robię jedno zadanie domowe za drugim, a tej pracy domowej nie ma końca!’

Zob. też: IBA

IBA v. (imp. sg. IB, pl. IBT; part. perf. GYIBT + hon)

ćwiczyć: Wen dy wyst regularnik iba, wysty wo ȧmöł beser wada. ‘Jeśli będziesz regularnie ćwiczył, będziesz coraz lepszy.’; Zöfuł gyśtüdjyt, zöfuł gyibt, ȧn zuwizu ho’h ny byśtanda! ‘Tyle studiowania, tyle ćwiczenia, a i tak nie zdałem!’

Zob. też: → IBNAN

FJYTUŁ s. n. (pl. FJYTUŁN, dim. FJYTEŁA)

1. ćwierć, czwarta część: Idys kynd krigt cy ȧm fjytuł fermygja. ‘Każde z dzieci dostało jedną czwartą majątku.’

2. kwadrans: Ȧ fjytuł toüyt funfca minüta. ‘Kwadrans trwa 15 minut.’; Wifuł ys’s (ym zȧgjer)? – S’ej drȧj fjytuł zejwa. ‘Która godzina? – Za piętnaście siódma (dosł. ‘trzy kwadranse na siódmą’, tj. 18:45 lub 06:45)’.

3. (dim.) ćwiartka, butelka o pojemności 250 ml (np. na wódkę): Hösty wejder myt djyr ȧ fjyteła? ‘Znowu masz ze sobą ćwiartkę?’

Por. też: s’fjydy tȧl ‘czwarta część, ćwierć’.

Zob. też: → JÜRFJYTUŁ

ĆJYĆJA v. (imp. sg. ĆJYĆ, pl. ĆJYĆT; part. perf. GYĆJYĆT + hon)

ćwierkać: Yr śtot tüt’s mer ym mȧsta bang, do’h ny hjy kȧ fygjeła ćjyćja. ‘W mieście najbardziej mierzi mnie to, że nie słyszę ćwierkania ptaków.’

CEJN₂ s. m., sg. tant.

cyna: Der cejn ej bynöct cym łyta. ‘Cyna jest używana do lutowania.’

CIMYT / CINAMÖN s. m. (pl. CIMYTA / CINAMÖNA, dim. CIMYTŁA / CINAMÖNŁA)

cynamon: Mȧj baba büh dy besta küha myt cimyt. ‘Moja babcia piekła najlepsze bułki z cynamonem.’

CITRÖN / CYTRYN s. f. (pl. CITRÖNA / CYTRYNA, dim. CITRÖNŁA / CYTRYNŁA)

cytryna: Ty trynk yh ym łiwsta myt hung ȧn citrön. ‘Herbatę najchętniej piję z miodem i cytryną.’

MYC s. f. (pl. MYCA, dim. MYCŁA)

czapka (miękka w odróżnieniu od twardej → HÜT): Wjyr śłüfa yn zyta hytła, ȧ diöt hyna wiöe’s ȧzu kałd, do’h śłüf yr myc. ‘Spaliśmy w takich domkach, a tam wewnątrz było tak zimno, że spałem w czapce.’

ŚWIÖEC adj., adv. (ŚWACER / ŚWIÖECER, ŚWACT- / ŚWIÖECT-) oü regularnik

1. czarny: Cym wymysiöejer bowaociwerik gyhjyt kȧ świöecy zah ny, grod dy śü. ‘Do stroju kobiecego nie należy żaden czarny element, jedynie buty.’

2. brudny: Menć, woś dih o, dy höst dy hend ganc świöec! – Weś dih zoüwer, dü byst nö śwacer! ‘Człowieku, umyj się, ręce masz całkiem brudne! – Sam się umyj, jesteś jeszcze bardziej brudny / brudna!’

Por. też: pȧhświöec ‘czarny jak smoła’, śwacłik ‘czarniawy’.

CIÖEWYN v. (imp. sg. CIÖEWER, pl. CIÖEWYT; part. perf. GYCIÖEWYT + hon)

czarować: Ȧn fu wun nymsty nö ȧn tag ürlop? Dy konst füt ny ciöewyn! ‘A skąd weźmiesz jeszcze jeden dzień urlopu? Przecież nie umiesz czarować!’

Ten wyraz należy do większej rodziny wyrazowej, por. np.: der ciöewer ‘czarownik’, dy ciöeweryn ‘czarownica’, dy ciöerownic ‘czarownica’, dy ciöewerȧj ‘czary, czarnoksięstwo’.

SȦKR^|DI₂ s. f. (pl. SȦKR^|DIJA)

czarownica, wiedźma: Zy kuzta, do di ołdy sȧkrdi kund coüyn. ‘Mówią, że ta stara wiedźma potrafiła czarować.’

CȦJT s. f. (pl. CȦJTA)

1. czas: Dy cȧjt łjeft byhend. ‘Czas szybko mija.’; Zyty cȧjta hower derławt! ‘Takich dożyliśmy czasów!’

2. pogoda: Hoüt hower ȧ śłȧhty cȧjt, yhy gej njynt ny. ‘Dziś mamy złą pogodę, donikąd nie idę.’; Zyty cȧjt ej śłȧht ȧ hund roüscytrȧjn fur hyt. ‘Taka pogoda jest zła, nawet żeby psa wygonić na dwór.’

MIÖEHYSMÖŁ adv.

czasami, nieraz: Ys’s miöehysmöł śwjer cy derwysa, wosfer cȧjt wyt fjy dy wür y ȧm tag kuma, gükja kynwer yta oły s’cȧjtbyfürzan ym kamela zan. ‘Nieraz trudno się dowiedzieć, jaka tak naprawdę będzie pogoda następnego dnia, mimo że wszyscy teraz możemy sprawdzić prognozę pogody w komórce.’

CȦJTWÜT s. n. (pl. CȦJTWJYTYN, dim. CȦJTWJYTŁA)

(gram.) czasownik: Yr wymysiöeryśa śpröh gyt’s śtiöekjy ȧn śwahy cȧjtwjytyn. ‘W języku wilamowskim są mocne i słabe czasowniki.’

Zob. też: → CȦJT, → WÜT

WAN₁ v.

1. czasownik posiłkowy używany do tworzenia czasu przyszłego (futurum I) i czasu przyszłego dokonanego (futurum II): Dos ej dȧj nojer kolega, der Loüzek. Fu hoüt o water cyzomaata. ‘To twój nowy kolega, Alojzy. Od dziś będziecie pracowali razem.’; Wen dy kiöeta wan zȧjn ymgydryt, oły śpejłyn zuła öbaht gan, op dy oüsgykłoüta kiöeta zȧjn cym piöer. ‘Gdy karty zostaną odwrócone, wszyscy gracze powinni uważać, czy wybrane karty są do pary.’; Hiöer ok, yhy wa der śun hyłfa! ‘Poczekaj, to zobaczysz! (groźba)’; Ȧn wos wawer yta myt dam maha? ‘I co z tym teraz zrobimy?’

2. czasownik modalny oznaczający przypuszczenie lub pewność: Dy kłejzła wan śun zȧjn fjetik. ‘Kluski już pewnie są gotowe.’; Yhy kon ny güt wymysiöeryś kuza, oder je bow wyt byśtymt kyna. ‘Ja nie umiem dobrze mówić po wilamowsku, ale tamta kobieta na pewno umie.’; Fyrym nom s’Üśü zu łang ny uf? – Yhy wȧ ny, gywyst wyt’s hon gyśłöfa. ‘Dlaczego Urszula tak długo nie odbierała? – Nie wiem, pewnie spała.’; Wu ej s’Pejtela? – Ȧ wyt zȧjn dyham. ‘Gdzie jest Piotrek? – Pewnie jest w domu.’

HIÖERA v. (imp. sg. HIÖER, pl. HIÖERT; part. perf. GYHIÖERT + hon)

czekać: Wysty uf mejh nö ȧbysła hiöera? Yhy bej bałd fjetik. ‘Poczekasz na mnie jeszcze trochę? Prawie jestem gotów.’; Beser s’ołdy wi dos nojy, bo wo wiöe, wyswer, ȧ wo yns hiöert, wyswer ny. ‘Lepsze stare niż nowe, bo co było, wiemy, a tego, co nas czeka, nie wiemy.’

Por. też: śtejn hiöera ‘zaczekać, (po)czekać na kogoś stojąc’: Wifuł mü’h nö śtejn hiöera uf dejh? ‘Ile jeszcze mam na ciebie czekać?’

ĆEKÜLOD s. f. (pl. ĆEKÜLODA,)

czekolada: War yst cy fejł ćekülod, y dam tün wej ny nok dy cyn, oder oü der boüh. ‘Kto je za dużo czekolady, tego bolą nie tylko zęby, lecz także brzuch.’

HOÜ(Y)N₃ v. (imp. sg. HOÜ, pl. HOÜ(Y)T; part. perf. GYHOÜ(Y)T + hon)

czepić: Dy załcmiöest hoüt dy junkweryn ufer friöed – ȧzu wiöe dos jyśter. ‘Dawniej pannę młodą czepiła starościna na weselu – tak kiedyś było.’