Słownik

HOŁC / HAŁC s. m. (pl. HAŁC, dim. HAŁCŁA)

szyja: Der strüś höt zjyr ȧn łanga hołc. ‘Struś ma bardzo długą szyję.’; Wen dy bowa triöen jypła, müsa zy ȧ bynzuł ufȧ ryk gan, ȧ ȧ andyn undyn hołc. ‘Kiedy kobiety ubierają jypłę, muszą mieć jedną wstążkę na plecach, a drugą pod szyją.’

ŚILD / ŚYLD s. m. (pl. ŚILDA / ŚYLDA, dim. ŚILDŁA / ŚYLDŁA)

1. szyld, bilbord, tablica z napisem: Y grusa śtytyn zȧjn ołylȧ śilda ȧn śildła ejweron. ‘W wielkich miastach wszędzie są wszelkie szyldy i szyldziki (bilbordy).’

2. reklama: Dy śylda yr telewizyj zȧjn inda łoüter owi der film, yhy mü ȧ ośoükosta inda śtyłnikjer maha. ‘Reklamy w telewizji są zawsze głośniejsze niż film, (więc) zawsze muszę ściszać telewizor.’

ŚEJN₂ s. f. (pl. ŚYN)

szyna: Der cug fjet ufa śyn. ‘Pociąg jedzie po szynach.’

Por. też: s’śejnbȧn ‘(anatom.) piszczel’.

ŚYNKI s. m. (pl. ŚYNKJA)

szynka: Kiöef brut, twiöek ȧn ȧ hołp kilo śynki. ‘Kup chleb, ser (twaróg) i pół kilo szynki.’

ŚYŚKI s. m. (pl. ŚYŚKJA)

szyszka: Dy tjykjyśa śjyctihjyn myta śyśkja zȧjn zjyr zełda, zy müsa wing zȧjn gywast oba zȧjn zy zjyr ołd. ‘Tureckie fartuchy z szyszkami są bardzo rzadkie, pewnie było ich mało albo są bardzo stare.’

ŚWAH adj., adv. (ŚWȦH(J)ER, ŚWȦHST-)

1. słaby: Zej hon’um ȧ gips ogynuma, oder der gybroha füs ej byśtenik nö śwah. ‘Zdjęto mu gips, ale złamana noga była wciąż słaba.’; Dü byst der śwȧhsty śpejłer yr ganca drużyn, dü müst mejer iba! ‘Jesteś najsłabszym graczem w drużynie, musisz więcej ćwiczyć!’

2. zmęczony: Nö dam wandyn yn gybjygja wün zy ȧzu śwah, do zy gryhta wün ȧjgyśłöfa. ‘Po tym chodzeniu w górach byli tak zmęczeni / były tak zmęczone, że od razu zasnęli / zasnęły.’

3. słaby (o roztworze): Müter, nejmźe ȧ noj tyzȧkla, bo fu dam ej der ty ȧzu śwah, do dos ej łoüter woser. ‘Mamo, weź nową torebkę herbaty, bo z tej [ta] herbata jest tak słaba, że to sama woda.’

ZIS adj.

1. słodki: Ej ȧ ziser oba gük hołpziser wȧjn? Bo kȧ zoüwer wȧjn trynk yh ny. ‘Czy jest słodkie lub chociaż półsłodkie wino? Bo nie piję wytrawnego.’

2. słodki, słodziutki, uroczy: Dy klina hyndła, kacła, ȧntła, hinła, gyfatela, śtȧnkjela zȧjn zis. ‘Małe pieski, kotki, kaczuszki, łasiczki, tchórze są słodkie.’

Por. też: zisłik ‘słodkawy’.

WEK s. f. (pl. WEKJA, dim. WEKŁA)

1. słoik, wek: Yhy ga dy kjyśa y dy wekja ȧn yh ferśyt zy myt cöker, do zy cyfłisa. ‘Wkładam wiśnie / czereśnie do słoików i przesypuję je cukrem, żeby puściły sok.’

2. wek / weka (długa bułka pszenna): Kiöef mer zȧhs küha oba ȧ grusy wek. ‘Kup mi sześć bułek lub duży wek / dużą wekę.’

ŚTRUW s. n., sg. tant

słoma: Der dźjada kund ołys maha, wo’ȧ y dy hand füng, ȧ fłoht zugiöe hit fu śtruw, fu aht hoüma. ‘Dziadek umiał zrobić wszystko, co tylko brał do ręki, nawet plótł kapelusze ze słomy, z ośmiu źdźbeł.’

OLIFANT s. m. (pl. OLIFANTA)

słoń: Der olifant dos ej s’grysty łandfi. ‘Słoń to największe zwierzę lądowe.’

ZUN₁ s. f. (pl. ZUNA, dim. ZUNŁA)

1. słońce: Yh bej śun zu gywönt / Ym öwyt śȧjnt der mönd / Ym tag śȧjnt dy zun / Dos ołys gynigt mjyr śun. ‘Tak już jestem przyzwyczajony / [Że] wieczorem świeci księżyc / Za dnia świeci słońce / To wszystko mi wystarcza.’ (JG 2004)

2. Słońce: Dy Zun ej der ȧncikjy śtam ym Zunaukłod. ‘Słońce to jedyna gwiazda w Układzie Słonecznym.’

3. słońce (światło słoneczne, miejsce słoneczne): Wen dy weś hengt ufer zun, troügt zy ejer oüs. ‘Gdy pranie wisi na słońcu, szybciej wysycha.’; Mȧj foter ging ind uf dy zun. ‘Mój ojciec zawsze szedł na słońce.’

Por. też: der zunaufgang ‘wschód słońca’, der zunaundergang ‘zachód słońca’.

WÜT s. n. (pl. WJYTYN, dim. WJYTŁA)

słowo, wyraz: Dy wjytyn kyna śtȧhja śłȧhter owi ȧ śwat. ‘Słowa mogą kłuć gorzej od miecza.’

Przez niektórych Wilamowian używana była inna forma liczby mnogiej (pl.) – wüta – w tym samym znaczeniu.

Zob. też: → CȦJTWÜT, → PASWÜT, → ŚPREJHWÜT, → WIWÜT, → ZAHWÜT

HÜHJA v. (imp. sg. HÜH, pl. HÜHT; part. perf. GYHÜHT + hon)

słuchać, nadsłuchiwać: Wosfer müzik hühsty? ‘Jakiej słuchasz muzyki?’

ZOÜŁ s. f. (pl. ZOÜŁN, dim. ZOÜŁIHŁA)

1. słup: S’water śług y dy zoüł, ȧn s’fad derśrok ȧn’s füng o wȧgcyłoüfa. ‘Piorun uderzył w słup, koń się wystraszył i zaczął uciekać.’

2. bok we framudze drzwi: Idys tjyrgyryht höt cwü zoüłn. ‘Każda framuga ma dwa boki.’

DINST s. n. (pl. DINSTA)

służba: Ejs wiöe fu ȧr amer familyj ȧn’s müst gejn ufs dinst cy ȧm rehjera wjyta. ‘Była z biedniejszej rodziny i musiała iść na służbę do bogatszego gospodarza.’

Por. też: s’drowadinst ‘służba wojskowa’, der dinstknȧht ‘parobek, służący’, s’dinstmȧkja ‘służąca’, dy dinstmiöed ‘służąca’.

DINN v. (imp. sg. DIN, pl. DINT; part. perf. GYDINT + hon)

służyć: Der dźjada höt gydint byn pönyśa drowa funfca jür. ‘Dziadek służył w polskim wojsku piętnaście lat.’

HJYN v. (imp. sg. HJY, pl. HJYT; part. perf. GYHÜT + hon)

słyszeć: Uf ȧ ür hjy’h śun ny. ‘Na jedno ucho już nie słyszę.’; Hösty’s gyhüt? ‘Słyszałeś to?’; Wen dy wyst śun güt fejduł śpejła, wysty kyna śpejła oü fum hjyn, ny nok fun nöta. ‘Kiedy będziesz już dobrze grał na skrzypcach, będziesz mógł grać też ze słuchu, nie tylko z nut.’; Ejs zung ȧzu głöeśnje, do’h hüt’s zyngja y ynzum giöeta. ‘Ona śpiewała tak głośno, że słyszałem, jak śpiewała w naszym ogrodzie.’

TÖWUŁ s. f. (pl. TÖWUŁN, dim. TÖWEŁA)

1. tablica: Wer śrywa jyśter fur töwuł o, wo der śiłer hot ufgyśrejwa. ‘Przepisywaliśmy dawniej z tablicy to, co napisał nauczyciel.’

2. tabela: Wen dy mahst ȧ prezentacyj, gej diöt piöer töwułn ȧn djagrama – dy łoüt zan zyty zaha gan. ‘Gdy robisz prezentację, zamieść w niej kilka tabel i diagramów – ludzie chętnie to oglądają.’

3. tablet: Jyśter bynöct yh ȧ töwuł dy notatkja ufa lekcyja ufum uniwersytet cy śrȧjwa, yta oder śrȧjw yh ołys wejder mytum łangśrȧjwer uf, bo’h gydenk ȧzu beser dy wiöer. ‘Kiedyś używałem / używałam tabletu, żeby robić notatki na zajęciach na uniwersytecie, jednak teraz znów zapisuję wszystko długopisem, bo tak lepiej zapamiętuję materiał.’

Por. też: dy śnejtöwuł ‘snowboard’.

TRIÖEWER s. f. (pl. TRIÖEWYN)

taczka: Yhy füt s’gancy gyrȧjz myter triöewer yn puś, diöt wan’ȧ dy ejgln śejny hoüzła föna maha. ‘Wywiozłem / Wywiozłem wszystkie patyki / gałęzie na taczce do lasu, jeże zrobią z nich sobie tam ładne domki.’

Zob. też: → PRAGAĆ

GYHȦJMY KȦJT adj. + s. f.

tajemnica: Yhy kon der fu dam fercyła, oder ok wen dy mer ferhȧst, do dy ziöest dos ny weter, bo’s ej mȧj gyhȧjmy kȧjt. ‘Mogę ci o tym opowiedzieć, ale tylko jeśli mi przyrzekniesz, że nie będziesz tego rozpowiadał, bo to moja tajemnica.’

GYHȦJMNIS s. n. (pl. GYHȦJMNISA)

tajemnica: Dos, wo kon ny roüsłön wada, hȧst mȧ gyhȧjmnis. ‘To, co nie może / nie powinno wyjść na jaw, nazywa się tajemnicą.’

GYHȦJM adj., adv.

tajny, skryty, potajemny, potajemnie: Der feter wiöe ȧ gyhȧjmer menć. ‘Wujek był skrytym człowiekiem.’; Fu dam, wo ej ny derłiöet, kuzt mȧ gyhȧjm. ‘O tym, co nie jest dozwolone, mówi się potajemnie.’

JU part., interj.

1. tak, owszem: Hösty śun gasa? – Ju. – Ȧ wyłsty nö yhta ferbȧjsa? – Ju. ‘Jadłeś już? – Tak. – A chciałbyś coś jeszcze przekąsić? – Tak.’; Yh ferśtej ny, wos dy myt dam mȧnst – hȧst dos «ju» cy «nȧ»? ‘Nie rozumiem, co chcesz przez to powiedzieć – oznacza to «tak» czy «nie»?’

2. partykuła wzmacniająca: S’ging ju güt! ‘Poszło (bardzo) dobrze!’; Yhy wył ju ny, hjy uf my dam fren! ‘(Przecież) nie chcę, przestań pytać!’

Por. też: ju nȧ ‘no pewnie; co ty mówisz (reakcja na nieprawdziwą wypowiedź)’: Yhy kon dih ny byzihja, bo dy höst kȧ cȧjt. – Ju nȧ, h’ho kȧ cȧjt, ku nȧj! ‘Nie mogę cię odwiedzić, bo ty nie masz czasu. – No pewnie, nie mam czasu, wchodź!’; Yhy ging diöt ny, bo dy höst my’ś ferbita. – Ju nȧ, yhy ho dy’ś ferbita! ‘Nie poszedłem tam, bo mi tego zakazałeś. – Co ty mówisz, zakazałem ci!’; Oder dy kuzt ny wymysiöeryś. – Yhy kuz ny wymysiöeryś? Ju nȧ! Yhy kuz ju! ‘Ale nie mówisz po wilamowsku. – Ja nie mówię po wilamowsku? Co ty gadasz! Przecież mówię!’

ȦZU NYMŁIK adv.

tak samo: Wen dy dos wyst ȧzu nymłik wi s’łecty möł maha, wyt’s zȧjn güt. ‘Jeśli zrobisz to tak samo jak poprzednim razem, będzie dobrze.’

Zob. też: → ZU NYMŁIK

ZU NYMŁIK adv.

tak samo: Kȧ menć kuzt ny zu nymłik. ‘Nikt nie mówi tak samo.’

Częściej używanym wyrazem jest → ȦZU NYMŁIK.

Zob. też: → DARNYMŁIK-

ZU₂ part.

1. tak: Ga mer dos – yta śtełwer dos dö. Zu. Ys’s ny śejn? ‘Daj mi to – teraz postawmy to tu. Tak. Czy nie jest pięknie?’; Ȧh zu! Yta ferśtej’h. ‘Ach tak! Teraz rozumiem.’

2. tak, ale (wyraża nasilenie tego, o czym jest mowa): Fyrym ys’s dö zu fynster? ‘Dlaczego tu tak ciemno?’; S’obrozła ej zu śejn gymöłt! ‘Ale ten obrazek jest pięknie namalowany!’

Częściej używany jest wyraz → ȦZU₂.

ZU₁ adv.

1. tak (w ten sposób): Dos konsty zu maha... ‘Możesz zrobić to tak...’; Wen’s zu huh ny wje zȧjn, wje’h dos kyna derłanga. ‘Gdyby to nie było tak wysoko, mógłbym / mogłabym dosięgnąć.’

2. (z WI) tak (jak): Di gyśiht ej zu ałd wi yhy. ‘Ta historia jest tak stara jak ja.’; Hałd dos zu fest wi mejgłik. ‘Trzymaj to tak mocno, jak tylko się da.’; Dü kohst dos zu wi mȧj baba. ‘Gotujesz to tak jak moja babcia.’

3. (rzad.) tak, taki: Dos wiöe gyśtałt zu ȧ śejner, do’s śȧn’um, do’ȧ zoh ȧn engl. ‘To była tak piękna postać, że mu się wydawało, że zobaczył anioła.’

Częściej używany jest wyraz → ȦZU₁.

Por. też: ȧn zu weter / ȧzw. ‘i tak dalej / itd.’.

ȦZU₁ adv.

1. tak (w taki sposób): Mahwer ȧzu. ‘Zróbmy tak.’; Zej wün ȧzu wi wjyr. ‘Byli tacy / Były takie jak my.’; Ȧzu ej dos. ‘Tak to jest.’; Ȧzu ej dy wełt. ‘Taki jest świat.’

2. tak (około), tak mniej więcej: Höst cȧjt ȧzu ym can s’öwyts? ‘Masz czas tak o 10 wieczór?’; Dy müm zoh’ȧ ȧzu ymȧ drȧj nömytags. ‘Ciocia widziała go tak około trzeciej po południu’; Yhy djef hon ȧzu fynf metyn wiöer. ‘Potrzebuję tak mniej więcej 5 metrów materiału.’

3. taki: Wen’s ej fył, tüt mer ind s’hiöet wej. – Yhy bej oü ȧzu. ‘W czasie pełni księżyca zawsze boli mnie głowa. – Też taki jestem. / Też tak mam.’; Der Staha wył ny gejn, har ziöet, do’ȧ błȧjt łiwer dyham ȧn’ȧ wyt ȧn noüa film ośoün. Yhy bej oü ȧzu, yhy błȧj y dyham. ‘Staszek nie chce iść, on mówi, że lepiej zostanie w domu i obejrzy nowy film. Też taki jestem, zostaję w domu.’ – jeśli chcemy zaprzeczyć zdanie takie jak yhy bej oü ȧzu, powiemy yhy bej dos ny (zob. → DAR w znaczeniu 6.).

4. bardzo: Gestyn wiöe’s ȧzu wiöem, yhy kund’s ny oüshałda! ‘Wczoraj było bardzo gorąco, nie mogłem / nie mogłam tego wytrzymać!’

Zob. też: → ZU₁

ȦZU₃ conj.

1. (tak / a) więc, zatem: Nimyd wułd’um ny hyłfa – ȧzu kom’ȧ cy mjyr. ‘Nikt nie chciał mu pomóc – więc przyszedł do mnie.’; Har höt dos gytön, ȧn ȧzu müswer’ȧ yta ryhta. ‘Uczynił to, a zatem musimy go teraz sądzić.’

2. to znaczy, czyli, a więc, innymi słowy: Der cug wiöe ny ferśpöt, ȧzu’ȧ kom uf dy cȧjt. ‘Pociąg się nie spóźnił, czyli przyjechał o czasie.’

W połączeniu z → DO oznacza ‘żeby’: Zy ging y dy at, ȧzu do zy kund yhta giełd ferdinn. ‘Poszła do pracy, żeby zarobić trochę pieniędzy.’ lub ‘tak że(by)’: Yhy maht ȧzu, do zy müsa mer yta coła. ‘Zrobiłem tak, że muszą mi teraz (za)płacić.’

Por. też: ȧzu..., do... ‘tak..., że...’: Der film wiöe ȧzu śrȧklik, do’h kund ny oüshałda! ‘Film był tak straszny, że nie mogłem wytrzymać!’; ȧzu..., wi ‘tak..., jak...’: S’ging ny ȧzu głȧjh, wi’h my’ś hot gywynćt. ‘Nie poszło tak gładko, jak sobie tego życzyłem.’

ZU₃ conj.

ZU..., DO... ‘tak..., że...’: Der śpektakl wiöe zu bang, do’h bej bałd ȧjgyśłöfa. ‘Spektakl był tak nudny, że prawie zasnąłem / zasnęłam.’;

ZU..., WI... ‘tak..., jak...’: Dy imprez śoüt ny zu oüs, wi’h mer zy fürśtełt. ‘Impreza nie wyglądała tak, jak ją sobie wyobrażałem / wyobrażałam.’

Częściej używany jest wyraz → ȦZU₃.

ZYTER pron.

taki: Har wiöe ȧ zyter güter menć! ‘On był takim dobrym człowiekiem!’; Dos ej ȧ zyta doüć wüt. ‘To takie niemieckie słowo.’; Myt ȧm zyta duła yzuł wył yh ȧni ny kuza! ‘Z takim głupkiem nie chcę nawet rozmawiać!’; Hower yns gykoüft ȧn krisboüm ȧn zyta, ȧn klina. ‘Kupiliśmy sobie taką małą choinkę.’; Der fojerśtȧn dos ej ȧ śtȧn, wyłer, wen’ȧ wjyd myt andum zytum gyśłön, to śłyt’ȧ ymela roüs. ‘Krzemień to kamień, który, uderzony przez inny taki [kamień], iskrzy się.’; Wos ej dos zytys? ‘Co to takiego?’ (LM 1907); S’kom c’ync ys gyweł ȧmöł ȧ zyter, wo’ȧ ny wułd coła.  ‘Przyszedł do nas do sklepu raz taki, co nie chciał płacić.’

Forma ZYTUM jest bardzo rzadko używana.

TEŁER s. m. (pl. TEŁYN, dim. TEŁELA)

talerz: Ga dy wȧjnbjer ufȧ tełer, do ider kon łanga ȧn zih byśenkja. ‘Połóż winogrona na talerz, żeby każdy mógł wziąć i się poczęstować.’

TȦLI s. f. (pl. TȦLIJA)

talia (kart): Y ȧr tȧli zȧjn cwej dżokyn. ‘W jednej talii są dwa dżokery.’

HEJN ȦN HAR adv.

tam i sam, tu i tam, tu i ówdzie, tam i z powrotem: Ȧ ganca Ustermöntag / Cin dy śmjergüśnika hejn ȧn har / Ufum rynk maha zy ȧ śpektakl / Ȧna fłigja rym, dy śwaha zyca ym krȧćum. ‘Cały Poniedziałek Wielkanocny / Ciągną śmierguśnicy tam i sam / Na rynku robi się spektakl / Jedni biegają tu i tam, ci, którzy są słabi, siedzą w karczmie.’ (JG 2004)

Por. też: hejn ȧn cyryk ‘tam i z powrotem’.

DIÖT pron.

1. tam, w tym miejscu (lokalizacja): Diöt ej füt wamer wi dö. ‘Tam jest przecież cieplej niż tu.’; Wos mahsty diöt? ‘Co tam robisz?’

2. tędy, w tamto miejsce (kierunek): Wjyr wan nö dö ȧbysła zyca, oder dü konst śun diöt gejn, wen dy wyłst. ‘My tu jeszcze trochę posiedzimy, ale ty możesz już tam iść, jeśli chcesz.’

Por. też: dö ȧn diöt ‘tu i tam; w tę i we w tę’, fu diöt ‘stamtąd, z tamtego miejsca’, bocy diöt ‘dotąd, do tamtego miejsca’.

TOM s. m. (pl. TAM, dim. TAMŁA)

tama: Hoütcytag bynöca zy hefik tam cym producjyn fum elektryśa. ‘Obecnie często wykorzystuje się tamy do produkcji prądu.’

JES MÖŁ adv.

tamtego razu: Wejder hösty kȧ giełd ny? Jes möł hösty mer dos ferhȧsa, do dy wyst my’ś cyrykgan! ‘Znów nie masz pieniędzy? Tamtego razu mi obiecałeś, że mi je oddasz!’

JER₁ pron.

1. tamten, ów: Jer krȧćum wiöe fejł beser, cy wos zȧjwer y dan gykuma? ‘Tamta restauracja była o wiele lepsza, po co przyszliśmy do tej?’; Har ej śun uf jer wełt. ‘On jest już na tamtym świecie.’; Di gała błimła dos zȧjn mȧjabłimła, ȧn je gała, jena diöt, dos zȧjn dy zunabłimła. ‘Te żółte kwiatki to mniszek lekarski, a tamte żółte, tamte o tam, to są słoneczniki.’

2. (tylko n.) wyraz, zastępujący dowolny rzeczownik (podobnie jak polskie tego): Ga mer jes... śroüłacijer. ‘Daj mi ten tego... śrubokręt’; No wi konsty dos ny ryhta? Müsty dos jes myt jem cyzomamaha, ȧ piöer möł ȧcüśłön ȧn wyt’s ata. ‘Że jak to nie umiesz tego naprawić? Musisz połączyć ten on z tamtym, kilka razy przywalić i zadziała.’; Har wönt ym jes… ym akademik wönt’ȧ. ‘On mieszka w tym... w akademiku mieszka.’ – podobne znaczenie ma również wyrażenie dos dö ‘(dosł.) to tu’: Ȧ höt zih dos dö, ȧjgyjes… ȧjgyśrejwa uf jes. ‘On się tego, zate... zapisał na tego (np. na kurs językowy).’

Por. też: dos ȧn jes ‘to i tamto’, ȧni dos, ȧni jes ‘ani to, ani tamto’.

Zob. też: → JESA

TANCERYN s. f. (pl. TANCERYNA)

tancerka: Dy ełdsty tanceryn yr Wymysiöejer tancgrüp hot 91 jür ȧn dos wiöe s’Lüft-Nüśka. ‘Najstarsza tancerka w Zespole Regionalnym „Wilamowice” miała 91 lat i była to Anna Fox.’

TANCER s. m. (pl. TANCYN)

tancerz: Mȧj kłop wiöe jyśter ȧ güter tancer yr tancgrüp. ‘Mój mąż był kiedyś dobrym tancerzem w zespole.’

TANCA v. (imp. sg. TANC, pl. TANCT; part. perf. GYTANCT + hon)

tańczyć: Wen wer wan gejn uf dy friöed, to wawer dy gancy naht tanca, wȧł wer nö dy fisa wan śpjyn. ‘Gdy pójdziemy na wesele, to będziemy tańczyć całą noc, tak długo jak jeszcze będziemy czuli nogi.’

WUWUŁ adj., adv. (WYŁWER, WYŁWST-)

tani, tanio: Wen dy wyst handułn, müsty ind denkja, do dy zułst wuwuł kiöefa ȧn tojer ferkiöefa. ‘Jak będziesz handlować, zawsze musisz pamiętać, że masz tanio kupić i drożej sprzedać.’; Ny śtüdjy zöfuł fu dar puter, ok kiöef di, wo zy ej ym wyłwsta. ‘Nie zastanawiaj się tyle nad tym masłem, tylko kupuj to, które jest najtańsze.’

TANC s. m. (pl. TENC, dim. TANCŚTYKLA)

taniec: Dy wymysiöejer tenc amsa uf dy teśner ȧn estrȧjhyśy. ‘Tańce wilamowskie są podobne do tańców cieszyńskich i austriackich.’

MIÖEK s. m. (pl. MIÖEKJA)

targ: Ny ferzoüm bym kompüter, bo wer müsa fiöen ufȧ miöek. ‘Nie zasiedź się przy komputerze, bo musimy jechać na targ.’

Zob. też: → JÜMYT, → KJYMYS, → SUPERMIÖEK

MIÖEKJA ZIH v. (imp. sg. MIÖEK DIH, pl. MIÖEKT’ÜH; part. perf. ZIH GYMIÖEKT + hon)

2. (z ZIH) targować się: Zisty, dy wułdst dih ny miöekja ȧn diöh dos höst hefa ejwercołt. ‘Widzisz, nie chciałeś się targować i przez to o wiele przepłaciłeś.’

BAND₃ s. n. (pl. BANDYN, dim. BȦNDŁA)

1. taśma, wstęga: Ȧn grusa kranc fu yjyn / Wjyr bunda myt ȧm band. ‘I duży wieniec kłosów / Związaliśmy wstęgą.’

TYATER s. n. (pl. TYATYN, dim. TYATELA)

teatr: Fum GOK orgȧnizjyn zy miöehysmöł oüsfiöeta ys tyater uf Katowic. ‘Gminny Ośrodek Kultury organizuje czasem wyjazdy do teatru w Katowicach.’

TEHNIK s. f. (pl. TEHNIKJA)

1. technika (dziedzina): Ufer tehnik łjytwer zih fu wos ȧ łödadjerer byśtejt. ‘Na technice uczymy się, z czego składa się suszarka do włosów.’

2. technika (wszystko, co się wiąże z urządzeniami technicznymi): Dy hytwawerȧj derhüłf yn Wymysiöejyn cym rȧjhtüm cy kuma, oder diöh dy tehnik, wo zy wo ȧmöł mejer noümiöedyś ej gywiöda, höt zih s’handwerk wo ȧmöł wingjer bycołt. ‘Tkactwo chałupnicze pomogło Wilamowianom się wzbogacić, ale przez technikę, która stawała się coraz nowocześniejsza, rzemiosło opłacało się coraz mniej.’

RȦNABÖGA s. m. (pl. RȦNABÖGA,)

tęcza: Der rȧnaböga, wo śtind y Warśaw, wiöe y Wymysoü cyzomagyśwȧst. ‘Tęcza, która stała w Warszawie, była zespawana w Wilamowicach’; Wen’s rȧnt ȧn dy zun śȧjnt, maht zih ufum hymuł ȧ śejner rȧnaböga. ‘Gdy pada i świeci słońce, robi się na niebie piękna tęcza.’

CY₄ adj.

tęgi, silny: Dos wiöe ȧ cyy bow, ȧn zugiöe zej go’er myt dam ny röt. ‘To była silna kobieta, a nawet ona sobie z tym nie poradziła.’